یک جهان پساآمریکایی که دیگر با برتری ایالات متحده تعریف نمی شود درحال ظهور است و دلیل آن کاری است که آمریکا با خودش کرده است.

 نشریه فارین افرز در مقاله ای به قلم ریچارد هاس رئیس شورای روابط خارجی آمریکا نوشت: پایه و اساس سیاست خارجی ترامپ از همان ابتدا کنار گذاشتن تمهیدات و سیاست هایی بوده که عمدتاً برای بیش از نیم قرن در خدمت منافع ایالات متحده بوده اند. خروج ناگهانی رئیس جمهور ترامپ از توافقنامه ها و سازمان های دیرپا، هجمه های وی به هم پیمانان، استقبال وی از حکمرانان دیکتاتور و بی توجهی به موارد نقض حقوق بشر، عادت وی مبنی بر اعلام تغییر سیاست ها در توئیتر بدون مشورت، همگی این ها منجر به افول نفوذ ایالات متحده به نفع چین، ایران، و روسیه و تخریب تلاش های جهانی به منظور رسیدگی به تغییرات اقلیمی، بیماری های مسری، اشاعه هسته ای، و تهدیدهای سایبری شده است.

ظهور جهان پساآمریکایی

ریچارد هاس می نویسد: اما آسیب ناشی از رویدادهای ۶ ژانویه در واشنگتن یعنی آشوب و خشونت در محل مجلس نمایندگان و امتناع ترامپ و بیش از ده نفر از اعضای جمهوری خواه کنگره از پذیرش نتایج انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر، به سیاست خارجی ایالات متحده و نیز به دموکراسی ایالات متحده، آسیب حتی بزرگ تری خواهد زد. ما به «برهه نابودی» رسیده ایم. آنچه در کنگره روی داد، شکستی صرفاً برای آمریکا بود، اما پیامدهای آن از مرزهای آمریکا فراتر می رود. یک جهان پساآمریکایی، جهانی که دیگر به واسطه برتری ایالات متحده تعریف نمی شود، زودتر از آنچه انتظار می رفت در حال ظهور است – و دلیل آن بیش از آن که ظهور گریزناپذیر دیگران باشد، کاری است که آمریکا با خودش کرده است.

تمام جهان در حال نظاره کردن است

جهانیان از دیرباز رویدادهای ایالات متحده را با دقت دنبال کرده اند: جنبش حقوق مدنی و اعتراضات به جنگ ویتنام در دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، واترگیت، بحران مالی ۲۰۰۸ – و طی چهار سال اخیر، شارلوت ویل، کشته شدن جورج فلوید، و ناکامی ایالات متحده در مقابله با کرونا. اما اشغال کنگره در تاریخ ۶ ژانویه، امری متفاوت بود: رئیس جمهور ایالات متحده، همراه با بسیاری از حامیانش در کنگره و سراسر کشور، با هدف واژگونی دموکراسی آمریکایی دست به خشونت زدند یا دیگران را به اعمال خشونت ترغیب کردند. (به علاوه، شاهد یک ناکامی در اجرای قانون بودیم، و این امر سبب افزایش تردید در مورد شایستگی آمریکا شد، تردیدی که پاسخ ناکافی به کرونا و ناتوانی در تشخیص حمله سایبری توسط روسیه به آن دامن زده بود.)

نگرانی از ادامه حضور ترامپ در عرصه سیاسی

رئیس شورای روابط خارجی آمریکا معتقد است رویدادهای اخیر باعث این تصور در میان دیگر دموکراسی ها شد که در آمریکا و در رابطه با امورات آن، یک جای کار شدیداً مشکل دارد. آن ها می پرسند که چگونه بسیاری از آمریکایی ها به کسی رأی دادند که، حتی پیش از هفته گذشته، به نهادهای رسانه ای و قضایی مستقل حمله کرده بود، از یک واکنش صحیح به بیماری کشنده کرونا امتناع کرده بود، و از بسیاری از دیرپاترین هنجارهای سیاسی کشورش تخطی کرده بود؟ آن ها بیم آن دارند که حتی پس از پایان ریاست جمهوری ترامپ، وی همچنان در صحنه سیاسی باقی بماند، بر سیاست آمریکا تأثیر بگذارد و در آینده بر حزب جمهوری خواه مسلط شود؛ احیای رفتار سنتی تر آمریکا در دوران جو بایدن و کاملا هریس می تواند، از دید اکثر هم پیمانان ایالات متحده، صرفاً یک برهه محدود و موقتی باشد.

در نتیجه، هم پیمانان چاره ای ندارند جز این که در مورد تصمیمشان مبنی بر اعتماد به آمریکا برای تضمین امنیتشان تردید کنند. پیش تر تردیدهایی در این رابطه وجود داشت، که نتیجه برخی اقدامات در خلال دولت اوباما و حتی بیشتر در دوران ترامپ بود (حمله به هم پیمانان، گرم گرفتن با دیکتاتورها، اقدام یک جانبه و پیش بینی ناپذیر). چنین تردیدهایی به معنای گرایش بیشتر دیگر کشورها به سمت نادیده گرفتن درخواست های ایالات متحده و رسیدگی مستقل از آمریکا به مسائل سیاستی است، خواه از طریق مصالحه با همسایگان یا از طریق ساخت (یا استفاده از) قدرت نظامی خودشان. نشانه هایی از این امر پیشتر در خاورمیانه، اروپا، و آسیا مشهود است: سعودی در جنگ یمن، مداخله ترکیه در سوریه و حمایت از آذربایجان در ناگورنو-قره باغ، پیمان سرمایه گذاری اتحادیه اروپا با چین، بلوک تجاری پیمان اقتصادی جامع منطقه ای در آسیا. نتیجه این روند، جهانی خواهند بود خشن تر و بسته تر به لحاظ اقتصادی و سیاسی، و در چنین جهانی ایالات متحده نقش چشمگیری را برای خود حفظ می کند اما دیگر از قدرت یا نفوذ برتر برخوردار نخواهد بود.

خشونت در کنگره به خصوص سبب تضعیف توانایی ایالات متحده برای دفاع از دموکراسی و حاکمیت قانون می شود: می توان تصور کرد بار بعدی که واشنگتن دولت دیگری را به خاطر رفتارش سرزنش کند یا تحریم کند، از همه طرف به تزویر و دورویی متهم خواهد شد. رژیم های خودکامه نظیر رژیم چین پیشاپیش مشعوف شده و استدلال می کنند که صحنه های هفته های گذشته، هم برتری مدل مطلوب آن ها را اثبات می کند و هم تزویر مقامات ایالات متحده را در زمانی که به انتقاد از سرکوب هنگ کنگ یا سین کیانگ می پردازند. به طور مشابه، استدلال هایی علیه اشاعه تسلیحات هسته ای مطرح می شود بر مبنای این که وقتی فرمانده کل قوای بزرگ ترین قدرت هسته ای جهان بی ثبات است و مسئولانه رفتار نمی کند، پس دیگر کشورها هم به اندازه کافی ثبات نخواهند داشت و مسئولانه عمل نمی کنند.

 نقطه پایانی برای آمریکای استثنایی

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: در مورد کشورها نیز به مانند اشخاص، نابود کردن شهرت راحت تر از ساختن آن است. با این همه، ضروری است که به هر طریق ممکن در راستای جبران مافات اقدام شود، هم به خاطر خود آمریکا و هم برای بقیه جهانیان. حتی در یک جهان پساآمریکایی، ایالات متحده از قدرت و نفوذ چشمگیری برخوردار خواهد بود، و بدون نقش آفرینی پررنگ ایالات متحده، تقریباً هیچ شانسی برای ساخت یک نظم جهانی باثبات، باز، و مؤثر وجود ندارد.

بنابراین به میزانی از خودآگاهی نیاز است. ایالات متحده تا آن حد که آمریکایی ها باور دارند منحصربه فرد نیست، از جمله وقتی بحث بر سر تهدید ناشی از نواقص دموکراسی باشد. آنچه روی داد باید نقطه پایانی باشد برای تصور آمریکای استثنایی، تصور آمریکا به عنوان شهر درخشان ابدی بر فراز یک تپه.

عاقلانه خواهد بود که دولت بایدن فعلاً برنامه های اعلام شده برای برگزاری نشستی با حضور دموکراسی های جهان را به تعویق بیندازد تا زمانی که بتواند وضعیت داخلی را سامان دهد. این امر مستلزم برداشتن گام هایی فوری است، مثلاً تأسیس نهادی نظیر کمیسیون ۱۱ سپتامبر به منظور تحقیقات در مورد این که چگونه با وجود تهدیدهای آشکار، از ساختمان کنگره محافظت نشد، و ارائه توصیه هایی برای اصلاح نواقص امنیتی، از جمله نواقصی که ناشی حکمرانی نامنسجم در پایتخت آمریکا هستند. به علاوه، ضروری است که همه افراد دخیل در اقدامات غیرقانونی محاکمه شوند، تا هم تصریح شود که چنین رفتاری پیامدهایی دارد و هم به جهانیان نشان داده شود که اجازه داده نمی شود چنین گسستی در قانون و نظم به وضعیتی دائمی بدل شود.

جمهوری خواهان محافظه کارتر یا رادیکال تر؟

اما عمده کاری که باید انجام شود نیازمند تلاشی بلندمدت تر است. آمریکا باید به مسئله نابرابری رسیدگی کند، که در پی رکود ناشی از شیوع کرونا تا حد چشمگیری تشدید شده است، و شامل نابرابری درآمدی و نابرابری در دسترسی به آموزش و دیگر فرصت ها است؛ شرایطی که سبب بروز دلسردی های قابل درک می شوند و به پوپولیسم و نژادپرستی دامن می زنند. یکی از چالش های خاص عبارتست از جهت گیری حزب جمهوری خواه. اگر یکی از احزاب بزرگ ایالات متحده منکر انگاره مخالفت صادقانه شود و ماهیت خود را نه بر اساس آنچه می تواند انجام دهد بلکه بر مبنای اموری که می تواند مانع آن ها شود تعریف کند، آنگاه کارکرد دموکراسی آمریکایی مختل خواهد شد.

برخی تغییرات رویه ای – انتخابات اولیه آزاد، رتبه بندی گزینه های رأی دهی، گام هایی به منظور ساده تر کردن رأی دهی حضوری یا از طریق پست – می توانند مفید واقع شوند. با این وجود، در نهایت همه چیز منوط به رأی دهندگان است. آن ها تصمیم می گیرند که آیا آن هایی که از ترامپ پشتیبانی کردند ارزش حمایت بیشتر را دارند یا نه. جمهوری خواهان باید تصمیم بگیرند که آیا حزبشان می خواهد محافظه کارتر شود یا رادیکال تر (و اگر اکثریت آن ها خواهان حالت دوم باشند، محافظه کاران باید در مورد انشعاب و تشکیل حزبی جدید تصمیم بگیرند). به علاوه، این که دموکرات ها چگونه کنترل فعلی شان بر قوه مجریه و دو شاخه کنگره را اعمال می کنند – این که آیا گرایشی مرکزگرا را در پیش می گیرند یا گرایشی چپ گرایانه را – دارای تأثیری چشمگیر خواهد بود.

نیاز به تغییر فرهنگ سیاسی آمریکا

تغییر فرهنگ سیاسی آمریکا نیازمند طرحی جاه طلبانه و گسترده است. این امر مستلزم مقابله با عناصر مخرب رسانه های اجتماعی است، که مردم را به سمت صداها و اطلاعاتی سوق می دهند که تأییدی بر دیدگاه های خود آن ها است. چنین اقدامی مستلزم سرمایه گذاری مجدد روی آموزش مدنی است – دی ان ای دموکراسی به صورت خودکار از نسلی به نسل دیگر منتقل نمی شود. و نیز نیازمند اصلاح انگاره خدمات ملی است. ایالات متحده بیش ازپیش به کشوری متشکل از مردم ملیت های مختلف بدل شده، که بنا به تفاوت های جغرافیایی، نژادی، تجربی، و آموزشی – و گرایش های سیاسی – تقسیم می شوند. خدمات ملی صرفاً به معنای خدمت نظامی نیست، و لزومی ندارد که حتماً اجباری باشد. اما اگر قرار باشد تفاوت های موجود در آمریکا مایه تضعیف آن نشوند، آنگاه آمریکایی های جوان تر باید به همکاری با دیگر طبقات، ادیان، رنگین پوستان و افراد با پیشینه های متفاوت بپردازند.

نهایتاً، بسیاری از مهم ترین تغییرات نمی تواند اجباری یا قانوناً الزام آور باشد. مسئله اصلی، شخصیت است. شاید ایالات متحده خود را یک کشور متکی بر قوانین تلقی کند، اما قوانین هم حد و حدودی دارد. هنجارها رکن اساسی یک دموکراسی اند، که مقامات را ترغیب می کنند تا به جای صِرف اجتناب از اقدامات غیرقانونی، کار درست را انجام دهند. دونالد ترامپ فردی بوده که مرتباً هنجارها را زیر پا گذاشته است. شاید کنگره بتواند از طریق تغییراتی در قانون، به برخی از فاحش ترین شیوه های غلط وی رسیدگی کند، و دولت بایدن می تواند از طریق همکاری با کنگره در راستای لغو برخی از امتیازات ویژه ریاست جمهوری، به امر مذکور کمک کند. اما در نهایت، مهم ترین مسئله عبارتست از این که رهبران و شهروندان آمریکایی چه رفتاری از خود نشان می دهند.

روز بدنامی فراموش نشدنی

فارین افرز در پایان گزارش خود می نویسد: روز ۶ ژانویه روزی است که به عنوان یک بدنامی به جا می ماند – و باید هم بماند. می توانیم امیدوار باشیم که این رویداد یک شوک مؤثر برای بدنه سیاسی کشور بوده باشد. اما بحران ها در همه موارد باعث تغییر نمی شوند. تضمین این که رویداد ۶ ژانویه باعث تغییر شود باید یک اولویت ملی باشد.

مراجعه به تاریخ در اینجا مفید خواهد بود. شوک رکود بزرگ بود که به توافق جدید دامن زد، و شوک پرل هاربر بود که به انزواگرایی آمریکا خاتمه داد. اگر رویداد ۶ ژانویه منجر به خودانتقادی و اصلاح داخلی شود، ایالات متحده می تواند بار دیگر به قدرت نرم و سختی دست یابد که برای کمک به مدیریت رقابت بر سر قدرت برتر و مقابله با چالش های جهانی، به آن نیاز خواهد داشت؛ سیاست خارجی مثل همیشه، از داخل کشور آغاز می شود. یک جهان پساآمریکایی تحت سلطه ایالات متحده نخواهد بود، اما این امر به معنای آن نیست که چنین جهانی باید توسط چین رهبری شود یا هرج ومرج به مشخصه بارز آن بدل گردد.