نظریه پرداز «پایان تاریخ» حمله سال گذشته به کنگره آمریکا را نقطه عطفی در تاریخ این کشور می داند و اذعان می کند الگوی آمریکایی لیبرال دموکراسی، که قرار بود بر تمام جهان چیره شود، پاره پاره شده است.

یادداشت نیویورک تایمز؛

یک سال پس از حمله ی عده ای از مردم آمریکا، در تاریخ ۶ ژانویه ی ۲۰۲۱، به ساختمان کنگره ی این کشور، ظاهراً در دفاع از ترامپ و اعتراض به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰، نه تنها هنوز از اهمیت این حادثه کاسته نشده، بلکه حقایق و تحلیل های مختلف، از ابعاد دیگری از این نقطه ی عطف مهم در تاریخ ایالات متحده پرده برداشته اند. کارشناسان برجسته ای تا کنون نظر خود را درباره ی اتفاقات آن روز بیان کرده اند و بسیاری از آن ها، آن را «حمله به دموکراسی آمریکایی» دانسته اند.

 تصویری هالیوودی از حمله ی معترضان به ساختمان کنگره ی آمریکا در تاریخ ۶ ژانویه ی ۲۰۲۰ (+)

روزنامه ی آمریکایی نیویورک تایمز، اخیراً به مناسبت سالگرد حمله ی ۶ ژانویه به کنگره، یادداشت هایی را به قلم شماری از تحلیلگران ارشد مسائل آمریکا و سیاستمداران سابق این کشور، از جمله جیمی کارتر، رئیس جمهور سابق، منتشر کرده است. از جمله ی این یادداشت ها مقاله ای تحت عنوان «فقط یک روز. همین کافی بود تا جهان از ما روی بگرداند.[۱]» به قلم «فرانسیس فوکویاما» دانشمند سیاسی، نویسنده و نظریه پرداز مشهور آمریکایی است. فوکویاما که بیش از هر چیز به خاطر نظریه و کتابش تحت عنوان «پایان تاریخ و آخرین انسان[۲]» شهرت دارد (نظریه ای که هم خود فوکویاما و هم دیگران بعداً آن را اصلاح یا علناً رد کرده اند)، در این یادداشت اذعان می کند که پیش بینی هایش درباره ی برتری و استیلای نظام حاکمیتی لیبرال دموکراسی بر جهان، ناقص بوده و از جمله تحولاتی که این نقص را افشا کرده اند، اتفاقاتی بود که یک سال قبل در کنگره ی آمریکا رخ داد. آن چه در ادامه می خوانید، ترجمه ی مقاله ی فوکویاما در نیویورک تایمز است.

پرچم آمریکا در آتش؛ نیویورک تایمز این تصویر را، که ظاهراً در روز حمله به کنگره گرفته شده، به عنوان تصویر اصلی گزارش خود انتخاب کرده است (+)

---

لازم به ذکر است که مشرق صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه های محافل رسانه ای-اندیشکده ای بین المللی این گزارش را منتشر می کند و دیدگاه ها، ادعاها و القائات این گزارش لزوماً مورد تأیید مشرق نیست.

---

حمله ی ۶ ژانویه به کنگره توسط عده ای متأثر از دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا، سابقه ای شوم را در تاریخ سیاست این کشور رقم زد. از زمان جنگ داخلی آمریکا به این سو، این کشور هیچ گاه دچار اشکال در انتقال مسالمت آمیز قدرت نشده بود؛ و هیچ نامزدی تا قبل از ترامپ تعمداً با نتایج انتخاباتی مخالفت نکرده بود که شواهد گسترده حاکی از آزاد و منصفانه برگزار  شدن آن هستند.

در همین باره بخوانید:

›› ترامپ سیاست خارجی آمریکا را در آمریکا پیاده کرد

این رویداد همچنان در فضای سیاسی آمریکا انعکاس دارد، اما تأثیر آن فقط منحصر به داخل این کشور نیست، بلکه در سطح بین المللی نیز تأثیر گسترده ای داشته و نشانه ای از افول چشم گیر قدرت و نفوذ جهانی آمریکا بوده است. ۶ ژانویه را باید در چارچوب بحران جهانی لیبرال دموکراسی تحلیل کرد. طبق گزارش سال ۲۰۲۱ «آزادی در جهان» اندیشکده ی [دولتی آمریکایی] «خانه ی آزادی»، دموکراسی اکنون ۱۵ سال متوالی است که در حال افول است[۳] و بخشی از بزرگ ترین پسرفت ها در این حوزه نیز سهم دو دموکراسی بزرگ جهان بوده است: ایالات متحده و هند. این در حالی است که از زمان انتشار آن گزارش تا کنون، در میانمار، تونس و سودان نیز شاهد کودتا بوده ایم؛ کشورهایی که پیش تر گام های امیدوارکننده ای به سوی دموکراسی برداشته بودند.

عقاب آمریکا در حالی که پرهایش می ریزد و چشمش کبود است؛ نسخه ای از این تصویر روی جلد مجله ی شناخته شده ی آمریکایی «فارن افرز» درباره ی افول آمریکا منتشر شد (جزئیات بیش تر) (+)

مجموعه گزارش فارن افرز:

›› افول آمریکا و بلایی که بر سر «قرن آمریکایی» آمد

›› چرا هژمونی توخالی آمریکا رو به افول گذاشت؟

›› دموکراسی آمریکایی کِی و کجا مُرد

جهان از اوایل دهه ی ۱۹۷۰ تا زمان بحران مالی سال ۲۰۰۸ شاهد افزایش چشم گیر تعداد نظام های دموکراتیک از حدود ۳۵ عدد به بیش از ۱۱۰ عدد بود. آمریکا نقش حیاتی ای در پدیده ای داشت که «موج سوم» دموکراسی سازی نامیده می شود. واشینگتن امنیت را برای متحدان دموکراتیکش در اروپا و شرق آسیا تأمین کرد و ریاست نظام اقتصادی جهانی ای را عهده دار شد که روزبه روز بیش تر یکپارچه می شد و تولیدش در همان دوره به چهار برابر رسید.

با این وجود، پشتوانه ی دموکراسی جهانی، موفقیت و دوام دموکراسی در خود آمریکا بود؛ چیزی که «جوزف نای» دانشمند سیاسی آمریکایی، نام آن را «قدرت نرم[۴]» گذاشته است. مردم در سرتاسر جهان به آمریکا به عنوان نمونه ای نگاه می کردند که دلشان می خواست از آن الگوبرداری کنند: از دانشجویان [چینی در] میدان «تیان آن من» در سال ۱۹۸۹ گرفته تا معترضانی که در دهه های بعد از آن «انقلاب های رنگی» را در اروپا و خاورمیانه رهبری کردند.

افول دموکراسی در سراسر جهان تحت تأثیر عوامل پیچیده ای است. فرآیندهای جهانی سازی و تحولات اقتصادی، بسیاری از افراد را پشت سر [در فقر] جا گذاشته اند و میان متخصصانِ دارای تحصیلات عالی که در شهرها زندگی می کنند و ساکنان شهرهای کوچک تر با ارزش های سنتی تر، شکاف فرهنگی گسترده ای پدید آمده است. ظهور اینترنت، کنترل نخبگان بر اطلاعات را تضعیف کرده است: اگرچه ما همیشه بر سر ارزش ها با یک دیگر اختلاف نظر داشته ایم، اما اکنون در جهان هایی مختلفی زندگی می کنیم که «واقعیت» در آن ها کاملاً متفاوت است. و تمایل مردم به تعلق داشتن و تأیید کرامت شان، اغلب نیروی قوی تری از منافع شخصی اقتصادی آن هاست.

در همین باره بخوانید:

›› کارشناس استرالیایی: زمان صحبت از جهان پساواشینگتن است

›› تحلیل کارشناس کانادایی از افول واشینگتن: از ایووجیما تا افغانستان

›› از هر ده آمریکایی یک نفر سال گذشته گرسنگی کشید

بنابراین، جهانِ امروز با جهانی که تقریباً ۳۰ سال پیش، وقتی شوروی سابق فروپاشید، تفاوت های بسیاری دارد. دو عامل کلیدی وجود داشتند که من [فرانسیس فوکویاما] آن زمان آن ها را دست کم گرفتم: اولاً، دشواری ساختِ نه تنها دموکراسی، بلکه همچنین یک دولت مدرن، بی طرف و غیرفاسد؛ و دوماً، احتمال زوال سیاسی در دموکراسی های پیشرفته.

مدل آمریکایی مدت هاست که روبه زوال است. فضای سیاسی این کشور از اواسط دهه ی ۱۹۹۰ به طور فزاینده ای چندقطبی و دچار یک بن بست ادامه دار شده است؛ بن بستی که به دولت اجازه ی انجام حتی وظایف اساسی اش، مانند تصویب بودجه، را هم نداده است. نهادهای آمریکایی، در این مدت، با مشکلات واضحی دست وپنجه نرم کرده اند (از نفوذ پول در سیاست [جزئیات بیش تر] گرفته تا تأثیرات نظام رأی گیری ای که زوایه اش با انتخابات دموکراتیک به طور فزاینده ای بیش تر و بیش تر می شود [جزئیات بیش تر]). با این حال، به نظر می رسد آمریکا قادر به اصلاح خودش نیست. دوره های قبلی بحران، مانند جنگ داخلی و رکود بزرگ، موجب ظهور رهبرانی آینده نگر و نهادآفرین شدند؛ اما دهه های اول قرن بیست ویکم این گونه نبودند؛ دوره ای که در آن سیاست گذاران آمریکایی دو فاجعه (جنگ عراق و بحران مالی با اعطای وام های «درجه ی دو[۵]») را رقم زدند؛ و دوره ای که سپس شاهد ظهور یک عوام فریب کوته بین با تکیه بر یک جنبش خشمگین پوپولیستی بود.

معترضان آمریکایی با لباس های بعضاً عجیب وغریب وارد ساختمان کنگره شده بودند (+)

نمای نزدیک تر از یکی از معترضان آمریکایی که با ظاهری عجیب وغریب وارد کنگره شده بود (+)

در همین باره بخوانید:

›› مدیر اندیشکده آمریکایی: آمریکا دچار اختلال دوقطبی شده

›› «پول های تاریکی» که تکلیف انتخابات آمریکا را روشن می کنند

تا پیش از ۶ ژانویه، شاید می شد این تحولات را به چشم رویدادهای عادی در سیاست آمریکا دید؛ مانند اختلاف نظر درباره ی تجارت، مهاجرت و سقط جنین. اما شورش آن روز نقطه ی عطفی را رقم زد که در آن یک اقلیت چشم گیر از آمریکایی ها نشان دادند حاضرند علیه اصلِ دموکراسیِ آمریکایی بشورند و برای رسیدن به اهداف خود از خشونت استفاده کنند. چیزی که ۶ ژانویه را به یک لکه ی ننگ (و شکاف) نگران کننده بر دامن دموکراسی آمریکایی تبدیل کرده، این است که جمهوری خواهان که نیم نگاهی به انتخابات سال ۲۰۲۴ دارند (زمانی که آقای ترامپ ممکن است به دنبال بازگشت [به عرصه ی رقابت و قدرت] باشد)، نه تنها افرادی را محکوم نمی کنند که شورش ۶ ژانویه را آغاز و در آن شرکت کردند، بلکه به دنبال عادی سازی این شورش و پاک سازی رده های مختلف حزبشان از آن هایی هستند که حاضر شدند حقیقت را درباره ی انتخابات سال ۲۰۲۰ بگویند.

پیامدهای ۶ ژانویه هنوز هم در صحنه ی جهانی ادامه دارند. سال های سال، رهبران مستبد مانند ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، و الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس، به دنبال دستکاری در نتایج انتخابات و انکار اراده ی مردمشان بوده اند. در طرف دیگر، نامزدهای شکست خورده در انتخابات های نظام های دموکراتیک نوپا اغلب مدعی تقلب انتخاباتی در رأی گیری هایی شده اند که عمدتاً آزاد و منصفانه بوده اند. این اتفاق، سال گذشته [۲۰۲۱]، در پرو رخ داد، زمانی که «کیکو فوجیموری» شکست خود در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری مقابل «پدرو کاستیلو» را نپذیرفت. ژائیر بولسونارو، رئیس جمهور برزیل، نیز با حمله به عملکرد نظام رأی گیری در کشورش، زمینه را برای مخالفت با نتیجه ی انتخابات ریاست جمهوری امسال این کشور چیده است؛ دقیقاً همان طور که آقای ترامپ ماه های منتهی به انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ آمریکا را صرف تضعیف اعتماد عمومی به «آرای پستی» [رأی گیری از طریق صندوق های پست] کرد.

در همین باره بخوانید:

›› اگر انتخابات در آمریکا تأثیر داشت، آمریکایی ها حق رأی نداشتند

›› میلیاردرهای یهودی که انتخابات آمریکا را کنترل می کنند

تا پیش از ۶ ژانویه، شرارت هایی از این دست را رفتارهای دموکراسی های جوان و ناقص تلقی می کردند و آمریکا در مواجهه با چنین رفتارهایی سَری از روی تأسف تکان می داد. این در حالی است که اکنون این اتفاق در داخل خود آمریکا رخ داده است. اعتبار آمریکا به عنوان الگوی عملی یک دموکراسی خوب تکه پاره شده است.

«اشلی بابیت» معترض آمریکایی که در جریان حمله به ساختمان کنگره توسط نیروهای امنیتی هدف گلوله قرار گرفت (+)

۶ ژانویه به خودی خود به اندازه ی کافی بد هست، اما پیامدهای بالقوه ی آن ممکن است حتی از این هم خطرناک تر باشند. دو کشور مستبد و در حال ظهور، پیشتاز پسرفت دموکراسی در جهان بوده اند: روسیه و چین. هر دوی این قدرت ها ادعاهای «الحاق طلبانه[۶]» درباره ی قلمروی ملت های دیگر دارند [یعنی خواستار تصرف دوباره ی سرزمین هایی هستند که به لحاظ تاریخی به کشورشان تعلق داشته است]. پرزیدنت پوتین علناً اعلام کرده که اعتقادی به مشروعیت اوکراین به عنوان یک کشور مستقل ندارد، بلکه آن را بخشی از یک روسیه ی بسیار بزرگ تر می داند؛ و سربازانش را در مرزهای این کشور جمع کرده و دارد امتحان می کند ببیند واکنش های غرب به حمله ی احتمالی اش علیه اوکراین چیست. شی، رئیس جمهور چین، نیز تأکید کرده که تایوان باید در نهایت به این کشور بازگردد؛ و رهبران چینی استفاده از نیروی نظامی در صورت لزوم را هم منتفی ندانسته اند. یک عامل کلیدی در هرگونه تجاوز نظامی آینده توسط هر یک از این کشورها، نقش بالقوه ی آمریکا خواهد بود. واشینگتن تضمین های امنیتی روشنی به اوکراین و تایوان نداده، اما از نظر نظامی و ایدئولوژیک از تلاش های این دو کشور برای تبدیل شدن به دموکراسی های واقعی حمایت کرده است.

یک فروند بمب افکن H-6K ارتش چین در حال انجام مأموریت بر فراز منطقه ی حائل میان چین و تایوان در ماه سپتامبر سال ۲۰۲۰؛ دولت بایدن روی کاغذ بر حمایت «محکم» از امنیت تایوان در مقابل چین تأکید کرده است (+)

اگر جنبشی در محکومیت وقایع ۶ ژانویه درون حزب جمهوری خواه به راه افتاده بود (همان طور که این حزب سال ۱۹۷۴ بالأخره ریچارد نیکسون را رها کرد[۷])، شاید می توانستیم امیدوار باشیم که آمریکا از دوران ترامپ گذر کند. اما این اتفاق رخ نداده و دشمنان خارجی ما، مانند روسیه و چین، با شادی زایدالوصفی به تماشای این وضعیت نشسته اند. وقتی مسائلی مانند واکسیناسیون و زدنِ ماسک، تا این اندازه سیاسی و تفرقه انگیز شده اند، تصور کنید هرگونه تصمیمی در آینده برای ارائه ی (یا عدم ارائه ی) حمایت نظامی از اوکراین یا تایوان چه سرنوشتی خواهد داشت. آقای ترامپ اجماع دوحزبی از اواخر دهه ی ۱۹۴۰ به این سو بر سر حمایت قدرتمند آمریکا از نقش لیبرال بین المللی اش را تضعیف کرد و پرزیدنت بایدن نیز هنوز نتوانسته این اجماع را دوباره برقرار کند.

در همین باره بخوانید:

›› دولت بایدن چه تفاوتی با دولت های قبلی آمریکا خواهد داشت؟

›› پرچم جنگ داخلی آمریکا در شورش کنگره چه می کرد؟

بزرگ ترین نقطه ی ضعف امروز آمریکا اختلافات داخلی است. کارشناسان محافظه کار برای پیدا کردن یک مدل جایگزین [به جای مدل حکومت داری کنونی در این کشور] به مجارستانِ غیرلیبرال سفر کرده اند، و تعداد ناامیدکننده ای از جمهوری خواهان، امروزه دموکرات ها را تهدیدی بزرگ تر از روسیه می دانند. آمریکا قدرت اقتصادی و نظامی عظیمی دارد، اما این قدرت در غیاب یک اجماع سیاسی داخلی بر سر نقش بین المللی این کشور، غیرقابل استفاده است. اگر آمریکایی ها اعتقادشان به جامعه ای باز، همه شمول و لیبرال را از دست بدهند، ظرفیت آمریکا برای نوآوری و پیشتازی به عنوان قدرت برتر اقتصادی جهان نیز کاهش خواهد یافت. ۶ ژانویه شکاف های درون ایالات متحده را تثبیت و تعمیق کرد، و به همین دلیل هم طی سال های آینده پیامدهایش در سراسر جهان همچنان انعکاس خواهد داشت.

 یکی از معترضان آمریکایی در روز حمله به کنگره، با پرچم جنگی ایالات مؤتلفه ی آمریکا با عبور از موانع امنیتی خود را به طبقه ی دوم کاخ کنگره، کنار ورودی مجلس سنا رسانده است؛ این پرچم در حقیقت پرچم ارتش ایالات مؤتلفه در جنگ داخلی آمریکا بوده است؛ آیا این معترض آمریکایی به این حقیقت تاریخی واقف است و پرچم را به عنوان «پرچم جنگ» روی دوشش گذاشته، یا طبق باور عمومی، صرفاً آن را به عنوان پرچم ایالات مؤتلفه ی آمریکا در دست گرفته است؟ (جزئیات بیش تر) (+)

در همین باره بخوانید:

›› همه آن چه باید درباره انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بدانید

›› مردم آمریکا چگونه رئیس جمهور خود را انتخاب «نمی کنند»