تجزیه و تحلیل تبلیغات و ضدتبلیغات( ) در عملیات روانیپریسا کریمی‌نیاچکیده افرادی که در یک اجتماع زندگی می‌کنند و با یکدیگر کنش و واکنش دارند از انگیزه‌ها، اهداف و سلیقه‌های متفاوت برخوردارند. بر همین اساس گاهی مشاهده می‌شود که افراد یک جامعه دست به اعمالی می‌زنند که قابل پیش‌بینی نیست. در حوزه رفتارهای اجتماعی افراد خواسته یا ناخواسته در تعارض با یکدیگر قرار می‌گیرند. این تعارضها در هر جامعه‌ای به دلیل کمبود امکانات، محدودیت منابع، نبود تناسب و تعادل در ساختار جغرافیایی و عدم تقسیم مناسب ساختارهای اقتصادی، اختلاف و رقابت بین افراد کشور را فراهم می‌آورد. بنابراین کارکنان سازمانهای عملیات روانی با استفاده از این اختلافات به دنبال ایجاد شکافهای عمیق روانی در جامعه هستند و مهم‌ترین ابزار این سازمانها، تبلیغات است. در این مقاله به فرآیند پردازش تبلیغات، تجزیه و تحلیل، مشاوره و اقدامات ضدتبلیغاتی دشمن اشاره می‌شود سپس نکاتی را که یک سازمان عملیات روانی در هنگام اجرای تبلیغات و ضدتبلیغات باید رعایت کند بیان می‌نماید و در پایان فرآیند ضدتبلیغ برای یگانهای پشتیبانی شونده ارائه می‌گردد. کلید واژه: تبلیغات، ضدتبلیغات، پردازش، تجزیه و تحلیل، رایزنی، تحلیل مخاطبان، اطلاعات غیرنظامی. مقدمه عملیات روانی مؤثر، به جمع‌آوری اطلاعات و اخبار مربوط به شرایط و گرایشهای منطقه‌ای و مخاطبان مورد نظر بستگی دارد. یکی از مهم‌ترین منابع موجود برای جمع‌آوری اطلاعات، تبلیغات طرف مقابل است. کارکنان عملیات روانی از طریق تجزیه و تحلیل تبلیغات به این اطلاعات دست می‌یابد. تجزیه و تحلیل تبلیغات به دلیل دائمی‌ بودن تبلیغات باید مأموریتی همیشگی در عملیات روانی باشد. کارکنان عملیات روانی می‌توانند از اطلاعات به دست آمده از تجزیه و تحلیل تبلیغات دشمن، برای تولید فرآورده‌های عملیات روانی یا توسعه برنامه‌های ضدتبلیغاتی بهره بگیرند. در بررسی تبلیغات دشمن و برنامه‌های ضدتبلیغاتی، به پنج نکته باید توجه شود: جمع‌آوری، پردازش تبلیغات، تجزیه و تحلیل، رایزنی کردن [مشاوره] و اقدامات ضدتبلیغاتی. جمع‌آوری در مرحله جمع‌آوری، اطلاعات و اخبار مربوط به تبلیغات دشمن باید جمع‌آوری شود. عنصر اطلاعاتی عملیات روانی به طور مداوم در حال جمع‌آوری اطلاعات است تا مخاطبان مورد نظر بالقوه، شرایط موجود، گرایشها و آسیب‌پذیریها را مشخص کند. یک بعد از جمع‌آوری اطلاعات، کنترل و نظارت بر ارتباطات است. این کنترل، واحد عملیات روانی را در تعیین شرایط روان‌شناختی منطقه عملیاتی مورد نظر، یاری می‌کند. بعد دیگر این موضوع جمع‌آوری تبلیغات دشمن است. (برای آگاهی بیشتر از نحوه جمع‌آوری اطلاعات به فصلنامه شماره 3 مراجعه کنید). پردازش واحد اطلاعات عملیات روانی، اطلاعات و اخبار رسیده مربوط به تبلیغات دشمن را پردازش می‌کند. واحد اطلاعات و فرد تحلیل‌گر تبلیغات باید به طور مداوم با هم در ارتباط باشند. واحد اطلاعات بر حسب نیاز، اطلاعات لازم و تبلیغات دشمن را در اختیار فرد تحلیل‌گر قرار می‌دهد. برای اطلاعات بیشتر در مورد پردازش اطلاعات به فصلنامه شماره 3 مراجعه کنید). تجزیه و تحلیل تبلیغات ملزومات تجزیه و تحلیل به سطح تبلیغات دشمن بستگی دارد و به شرایط کاری واحدهای عملیاتی روانی محدود نمی‌شود. همواره و حتی در زمان صلح و هر زمان که منافع کشور به چالش کشیده می‌شود، نیز به بررسی تبلیغات نیازمند است. اطلاعات جمع‌آوری شده از طریق بررسی و تحلیل تبلیغات هر چند هدف اولیه ما از بررسی تبلیغات انجام گرفته از سوی دشمن، جمع‌آوری اطلاعات لازم برای توسعه برنامه‌های عملیات روانی است، اما از این تجزیه و تحلیل، اطلاعات دیگری هم به دست می‌آید که می‌توان برای اهداف دیگر از آنها استفاده کرد. نمونه‌هایی از اطلاعات عملیات روانی عبارت است از: • شرایط مؤثر بر مخاطبان مورد نظر و گرایشهای ناشی از این شرایط؛ • موضوعاتی که دشمن نسبت به آنها حساسیت بالایی را از خود نشان می‌دهد؛ • نقاط ضعف دشمن در شناخت و درک مخاطبان؛ • موضوعات و عناوین تبلیغاتی موفق دشمن، که اقدامات و واکنش متقابل ما را می‌طلبد؛ • از مطالب تبلیغاتی دشمن که زمختی، بی‌عاطفگی و روح ضدبشری از آنها استنباط می‌شود، می‌توان به عنوان زیربنای برنامه اقدامات متقابل، استفاده کرد؛ از تجزیه و تحلیل تبلیغات، علاوه بر اطلاعات مربوط به عملیات روانی، ممکن است به اطلاعات دیگری نیز دست یابیم: • نشانه‌هایی دال بر تلاش دشمن برای آماده‌سازی اذهان عمومی برای یک موضوع خاص؛ • اشتباهات مشهودی که نقاط ضعف تشکیلات جمع‌آوری اطلاعات دشمن را نشان می‌دهد؛ و • استفاده از افراد جدید در انجام تبلیغات که نشانه تغییر در کارکنان ساختار تبلیغاتی دشمن است. رویکرد اسکیم( ) هر چند می‌توان برای تحلیل تبلیغات دشمن، از رویکردهای گوناگونی استفاده کرد اما رویکرد (SCAME) که مخفف منبع، محتوا، مخاطب، رسانه و تأثیر( ) است، نشان‌دهنده سیستمی کارآمد و مناسب است. اطلاعات به دست آمده از طریق رویکرد، کارکنان عملیات روانی را در توسعه برنامه‌های ضدتبلیغاتی یاری می‌دهند. استفاده از این رویکرد، بررسی کامل و جامع تبلیغات دشمن را تضمین می‌کند و تا حد زیادی زمینه بروز اشتباه ناشی از نادیده گرفتن مطالب را از بین می‌برد. فرم شماره 1) نمونه‌ای از تجزیه و تحلیل تبلیغات (فرمول SCAME) منبع (S) تجزیه و تحلیل منبع: منبع واقعی چیست؟ 1- مقام رسمی: 2- میزان اعتبار و موثق بودن: 3- نوع: سفید ..................... خاکستری ...................... سیاه ......................... محـتوا (C) تجزیه و تحلیل محتوا: تبلیغات انجام گرفته در مورد چه موضوعی صحبت می‌کند؟ 1ـ روحیه: 2ـ اطلاعات غیرعمدی: 3ـ اطلاعات بیوگرافیک [شرح حال زندگی]: 4ـ داده‌های اقتصادی: 5ـ استمرار نداشتن تبلیغات: 6ـ اطلاعات جغرافیایی: 7ـ مقاصد و نیات: مخاطبان(A) تجزیه و تحلیل مخاطبان: مخاطبان کیستند؟ چه ویژگیهایی (از لحاظ مکان، اندازه، اهمیت، سیاست، مذهب، اقتصاد و نژاد) دارند؟ 1ـ مخاطبان آشکار: 2ـ مخاطبان نهایی: 3ـ مخاطبان میانی: 4ـ مخاطبان جانبی: رسانه(M) تجزیه و تحلیل رسانه: از چه رسانه‌هایی استفاده شده است و چرا؟ 1ـ نوع: رادیو .................... تلویزیون .................... پوستر ....................... اعلامیه ..................... مجله ........................................روزنامه .............................. و غیره ................................... 2ـ تناوب ................................ 3ـ دلیل ................................. تأثیر (E) تجزیه و تحلیل تأثیرات: تأثیر تبلیغات انجام گرفته چه بوده است؟ 1ـ روشهای به کار رفته برای تجزیه و تحلیل: 2ـ شاخصهای تأثیر: چه رویدادهایی در نتیجه تبلیغات به وجود آمده‌اند؟ نتایج: عنوان آشکار یا نتایج مورد نظر: ...................................................................................................................... اقدامات توصیه شده: ......................................................................................................................................... اقدامات به عمل آمده: ....................................................................................................................................... نام تحلیل‌گر: .............................. واحد: ............................... تاریخ:............................................ (تمامی نمونه‌ها ضمیمه شود) رویکرد SCAME منبع تبلیغات، محتوای پیام، همه مخاطبانی که به پیام دسترسی داشته و ویژگیهای رسانه مورد استفاده، برای ارسال پیام را مشخص می‌کند و این رویکرد در مورد تأثیر تبلیغات انجام گرفته یا تأثیر مطلوب آن بر مخاطبان مطالبی را عرضه می‌کنند. کارکنان عملیات روانی دستاوردهای خود را بر روی فرم تجزیه و تحلیل تبلیغات [شماره یک] بر طبق پنج حوزه، یادداشت می‌کنند. تجزیه و تحلیل منبع. یک منبع، فرد، سازمان یا دولتی است که مسئولیت تبلیغات را بر عهده دارد و آن را انجام می‌دهد. در تجزیه و تحلیل یک منبع نه تنها خود تبلیغات انجام گرفته بلکه سازمان مسئول تولید و پخش آن نیز بررسی می‌شود. تجزیه و تحلیل یک منبع می‌تواند ما را در تعیین اعتبار و دقت تبلیغات انجام گرفته و میزان ارتباط آن به یک دولت، فرماندهی نظامی، تشکیلات یا فرد معینی یاری دهد. برای تجزیه و تحلیل یک منبع، کارکنان عملیات روانی باید خود آن منبع را شناسایی کنند و موقعیت آن را در سلسله مراتب دشمن مشخص کنند. این منبع ممکن است در نقش یک هنرپیشه، نویسنده یا مقام دولتی طبقه‌بندی شود. هنرپیشه، کسی است که پیام را ارائه می‌دهد. نویسنده کسی است که پیام را می‌نویسد و مقام دولتی فردی است که مطالب به نام او بیان می‌شود. تحلیل‌گر عملیات روانی سعی می‌کند میزان اعتبار نویسنده در نظر مخاطبان را ارزیابی کند. این تحلیل‌گر با داشتن اطلاعاتی در مورد منبع، می‌تواند تبلیغات انجام شده را با عنوان سفید، خاکستری و سیاه طبقه‌بندی کند. • تبلیغات سفید، تبلیغاتی است که از سوی فرد یا سازمانی معتبر، پخش یا تأیید شده باشد؛ • برای تبلیغات خاکستری منبع خاص و معینی بیان نمی‌شود؛ و • تبلیغات سیاه تبلیغاتی است که منبع آن غیرواقعی است تا مخاطبان مورد نظر، گمراه شوند. تجزیه و تحلیل محتوا. در تجزیه و تحلیل محتوا آنچه که یک پیام تبلیغاتی می‌گوید ارزیابی می‌شود. همچنین انگیزه و هدف منبع نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. چنین تحلیلی معنای پیام، دلیل پخش، هدف و نحوه تنظیم و ارائه آن را نشان می‌دهد و فنون متعددی را که یک منبع استفاده می‌کند، مشخص می‌نماید. این فنون منطبق بر هم( ) را که تفکیک آنها بسیار مشکل است در فرم شماره یک مشاهده می‌کنید. روشهای تحلیل محتوا. برای تحلیل محتوای تبلیغات دو روش عمده ذهنی( ) و عینی( ) وجود دارد. برای تفسیر کامل معنا و منظور پیام تبلیغات، استفاده از ترکیب این دو روش ایده‌آل است. در روش تحلیل عینی، تحلیل‌گران عملیات روانی به طور منظم محتوا را با استفاده از سیستمهای طبقه‌بندی و پایگاههای داده‌های آماری،( ) تجزیه و تحلیل می‌کنند. تحلیل عینی مزایا و معایب خاص خود را دارد. حجم انبوهی از اطلاعات به روز از طریق کامپیوترها در دسترس است. تحلیلگران عملیات روانی می‌توانند، اطلاعات انبوهی را به طور مؤثر تحلیل کنند و آنها را بر روی چارتها، نمودارها و یا به اشکال دیگر نشان دهند تا به آسانی درک شود. با استفاده از روش تحلیل عینی دقت و تداوم تحلیل تضمین می‌شود. معایب این روش این است که تحلیل‌گران به کامپیوتر و آموزش کاربرانی برای استفاده از این کامپیوترها نیاز دارند. به علاوه اگر امکان فعال بودن کامپیوتر وجود نداشته باشد، دسترسی به اطلاعات نیز ممکن نخواهد شد. در روش ذهنی، تحلیل‌گر عملیات روانی برای تحلیل محتوا به پیش‌زمینه، تجربه و برداشت خود متکی است. مزیت تحلیل ذهنی انعطاف و تحرک است. این روش به پشتیبانی و تدارکات کمی نیاز دارد، تحلیل‌گر به آموزش کامپیوتر نیاز ندارد. او باید تنها به ذهن خود متکی باشد. عیب این روش این است که بسیار وقت‌گیر است و ممکن است تعصبات فرد در تحلیل وارد شود و با جدا شدن فرد تحلیل‌گر، همه اطلاعات و تحلیلهای انجام گرفته وی نیز از سازمان جدا می‌شود. در تحلیل محتوایی، کارکنان عملیات روانی به تحلیل روحیه، اطلاعات جانبی غیرعمدی،( ) شرح حال زندگی،( ) داده‌های اقتصادی، تناقضهای تبلیغات،( ) اطلاعات جغرافیایی و نیات طرف مقابل می‌پردازند. این تجزیه و تحلیل ممکن است علاوه بر اطلاعات مخصوص عملیات روانی اطلاعات دیگری را نیز در اختیار ما قرار دهد. کارکنان عملیات روانی با مطالعه پیامهای تبلیغاتی دشمن، روحیه آنها را تجزیه و تحلیل می‌کنند. برای نمونه، اگر پیامهای تبلیغاتی به آرامی و بدون احساسات زیاد ارسال شود، نشان‌دهنده روحیه بالای دشمن است. اما سکوت، تبلیغات پرهیاهو و ابزارهای ارتباطی پر سر و صدا حاکی از روحیه پایین آنها است. کارکنان عملیات روانی اطلاعات جانبی غیرعمدی را از تبلیغاتی مانند اخبار، بیان عقاید و سرگرمیها استخراج می‌کنند. تجزیه و تحلیل این داده‌ها می‌تواند به اطلاعات مفیدی منجر شود. برای نمونه اختصاص مطالب بیشتر به رهبران و فرماندهان دشمن در تبلیغات نشان‌دهنده قدرت و اقتدار آنها در سلسله مراتب فرماندهی است. به احتمال زیاد، فردی که قسمت بیشتری از مطالب به او اختصاص داده می‌شود در مقایسه با سایر افراد در آن منطقه مقام یا قدرت بیشتری دارد. کارکنان عملیات روانی، تبلیغات یا رویدادهایی را مطالعه می‌کنند که اطلاعاتی را در زمینه زندگی افراد خاص و موردنظر فراهم می‌کنند. برای نمونه، ظهور ناگهانی شخصیتی در مراسم رسمی و عمومی نشان می‌دهد که ارتقا یا تنزل مقام در میان ساختار دولت یا نیروهای نظامی روی داده است. دیدار مقامات عالی‌رتبه از برخی مکانها نشان‌دهنده اقدامات سیاسی یا نظامی قریب‌الوقوع در این مکانها می‌باشد. کارکنان عملیات روانی اطلاعات اقتصادی را در تبلیغاتی که حاوی گزارشهای آماری‌اند پیدا می‌کنند؛ اما احتمال دارد این آمار نادرست باشند، با مقایسه آمارهای تأیید شده می‌توان به اطلاعات با ارزشی در مورد بازده بخش صنعت یا کشاورزی، کمبود نیروی کار، یا شرایط اقتصادی دیگر، دست یافت. کارکنان عملیات روانی، چارتی از داده‌های آماری شناخته شده را برای مقایسه داده‌های اقتصادی پیش‌رو و ارزیابی گرایشهای اقتصادی آینده دشمن تهیه می‌کنند. چارتهای مربوط به میزان تولید می‌توانند سطح تولیدات دشمن را در گذشته، حال و آینده نشان دهند. کاهش در تولید تسلیحات و نیروی انسانی در نیروهای مسلح شوروی سابق برای جبران شکستهای اقتصادی داخلی این کشور مثال خوبی در این زمینه است. کارکنان عملیات روانی مراقب عدم استمرار تبلیغات دشمن می‌باشند زیرا این مورد می‌تواند گویای شرایط منطقه مورد نظر باشد. اطلاعات استخراج شده از تبلیغات دشمن ممکن است شامل گزارشهایی در مورد میزان آمادگی نیروهای رزمی دشمن و طرحهای مربوط به فعالیتهای عملیاتی آنها باشد. تجمع نیروها و تجهیزات رزمی در نزدیکی مرز به منظور آموزش نمونه‌ای از این مورد است. کارکنان عملیات روانی یک فهرست کنترلی را که مشتمل بر شاخصها است تهیه می‌کنند تا آنها را در تجزیه و تحلیل تبلیغات و تشخیص عدم استمرار تبلیغات، یاری کند. این فهرست شامل پرسشهایی در مورد عملی بودن و دقت تبلیغات ارائه شده است. برای مثال، نیروهای عملیات روانی از بررسی تبلیغات متوجه می‌شوند که نیروهای مکانیزه دشمن در وضعیت آمادگی رزمی C1 به سر می‌برند، اما از اطلاعات موجود برمی‌آید که با کمبود شدید نفت، بنزین و روغن مواجه‌اند. از این اطلاعات می‌توان دریافت، که دشمن به خاطر این کمبودها آمادگی لازم برای نبرد را ندارد. کارکنان عملیات روانی از منابع تبلیغاتی که ادعای پیروزی در برخی مکانها و شناسایی آن مکانها و همین طور افراد خاصی را دارند، به اطلاعات جغرافیایی مهمی دست می‌یابند. منابع اطلاعاتی دیگر می‌تواند میزان صحت داده‌های فوق را بررسی کنند. کارکنان عملیات روانی باید در پی تبلیغاتی باشند که مقاصد واقعی کشور مقابل را پنهان می‌کنند. برای مثال ممکن است کشوری در عین حال که خود را آماده حمله‌ می‌کند، کشور مقابل را عامل شروع خصومتهای آینده معرفی کند. همین طور ممکن است کشوری نیروهای مسلح خود را تقویت کند یا خود را به سیستمهای تسلیحاتی پیشرفته مجهز کند و قصد خود را دفاع از خود در برابر کشور همسایه متخاصم اعلام کند. دسته‌بندی محتوا: دسته‌بندی محتوا،( )طبقه‌بندی تبلیغاتی است که باید تجزیه و تحلیل شود. دسته‌بندی محتوا هم در تحلیل عینی و هم در تحلیل ذهنی استفاده می‌شود. کارکنان عملیات روانی می‌توانند بر حسب نیاز دسته‌های جدیدی را اضافه کنند و چارچوب دسته‌بندیهای قبلی را تغییر دهند تا برای موقعیت جدید مناسب باشند. دسته‌بندیهای محتوایی مرسوم، عبارتند از: موضوع،( )جهت‌گیری،( ) ارزشها و روشها. • موضوع: این دسته‌بندی رایج‌ترین دسته‌بندی است و به این پرسش اولیه که موضوع ارتباط چیست پاسخ می‌دهد. این دسته‌بندی برای تعیین میزان تأکید دشمن بر موضوعات مختلف در تبلیغات استفاده می‌شود. • جهت‌گیری: این دسته‌بندی با یافتن طیف تبلیغات مطلوب تا نامطلوب له تا علیه، یا منسجم‌کننده تا متفرق‌کننده، جهت‌گیری تبلیغات انجام گرفته را تعیین می‌کند. یک تحلیل‌گر با استفاده از این دسته‌بندی می‌تواند رویکرد یک منبع، نسبت به یک موضوع خاص مورد نظر را مشخص کند. • ارزشها: این دسته‌بندی به اهداف و آرزوهای مردم مربوط می‌شود و شامل چیزهایی مانند پول، دلبستگی، موقعیت اجتماعی، ارتقای شغلی، بهداشت و تحصیل است. رویکردهای مقایسه‌ای یا پرسشهای اخلاقی با توجه به این دسته‌بندی تعیین می‌شود. • روش: این دسته‌بندی به فنون یا روشهای تبلیغاتی که از سوی منبع مورد استفاده قرار می‌گیرد، مربوط می‌شود. این فنون در فرم شماره یک بحث شده است. نتیجه‌گیری از تحلیل محتوا: گام نهایی در تحلیل محتوا نتیجه‌گیری است. نتیجه‌گیری شامل موضوعاتی مانند رویکردهای مقایسه‌ای یا پیش‌بینی اقدامات آینده است. تحلیل مخاطبان. تحلیل مخاطبان شامل مطالعه همه مخاطبانی است که در معرض تبلیغات قرار می‌گیرند. چنین تحلیلی دلیل انتخاب مخاطبی خاص را مشخص می‌کند و اصولی را که روند متقاعدسازی مخاطب در طول تبلیغاتی خاص، طی می‌کند، توضیح می‌دهد. هدف از تحلیل مخاطبان. یک تحلیل‌گر با فرضیه‌سازی در مورد گرایشها و شرایط مخاطبان مورد نظر از دیدگاه منبع تبلیغات، هدف پیام را حدس می‌زند و ویژگیها و خصوصیات آن را تعیین می‌کند. هدف از تحلیل مخاطب عبارت است از تعیین: • شرایط و رویکردهای مؤثر بر مخاطبان مورد نظر؛ • استراتژیهای مورد استفاده از سوی منبع تبلیغات؛ • مخاطبان خاصی که مدنظر منبع می‌باشند؛ و • آن دسته از آسیب‌پذیریهای دشمن که می‌توان از آنها بهره‌برداری کرد. گروههای تحلیل مخاطبان. قسمت اساسی تحلیل مخاطبان، شناخت هدف منبع است. هدف منبع می‌تواند طیفی از دسته‌بندی گسترده، مثل مردم یک کشور تا دسته‌بندی خاصی مثل گروهی از دزدان را شامل شود. همچنین مخاطبان را می‌توان براساس میزان درآمد، ملیت، جغرافیا، قومیت، گرایشهای سیاسی، مذهب، نژاد، طبقات اجتماعی، کاست( ) و مؤلفه‌های دیگر طبقه‌بندی کرد. در تجزیه و تحلیل مخاطبان چهار طبقه‌بندی مختلف از آنها صورت می‌گیرد: طبقه‌بندی آشکار، نهایی، میانی و تصادفی (جانبی). [در مورد طبقه‌بندی و توصیف مخاطبان به فصلنامه شماره 3 مراجعه کنید.] نتیجه‌گیری از تجزیه و تحلیل مخاطبان. مخاطبان مورد نظر با توجه به توصیف، موقعیت، تعداد جمعیت، پیش‌زمینه (سیاسی، مذهبی، اقتصادی و قومی) و طبقه اجتماعی، تجزیه و تحلیل می‌شوند. یک تحلیل‌گر باید تا آنجایی که می‌تواند گونه‌های مختلف مخاطبان را شناسایی کند. او باید دریابد که چرا و چگونه از هر کدام از مخاطبان به عنوان هدف استفاده می‌شود. همچنین او باید شرایط و گرایشهای هر کدام از مخاطبان موجود در روند ارتباطی را، فهرست کند. زمانی که تحلیل‌گر مخاطب نهایی، تبلیغات انجام گرفته را به طور قطعی تعیین کرد، وی باید نتیجه‌گیریهای خود را نیز در مورد آنها ارائه دهد. تجزیه و تحلیل رسانه‌ها. تجزیه و تحلیل رسانه‌ها مشخص می‌کند که چرا روشی خاص برای پخش انتخاب می‌شود، توانمندیهای رسانه‌ای دشمن چیست و محتوای پیام تا چه میزان منسجم است. منبع، محتوا و مخاطب همگی در انتخاب رسانه لازم برای ارسال تبلیغات تأثیر دارند. از تجزیه و تحلیل منبع می‌توان دریافت که انتخاب یک رسانه به دلیل در دسترس بودن آن رسانه خاص بوده است. از تجزیه و تحلیل محتوا نیز می‌توان دریافت که برخی ویژگیهای رسانه انتخاب شده، می‌تواند به دشمن در دستیابی به اهدافش از تبلیغات کمک کند، بنابراین آن رسانه انتخاب می‌شود. تجزیه و تحلیل مخاطب ممکن است نشان دهد که یک رسانه خاص در نتیجه ارزیابی شرایط و رویکردهای مخاطبان نهایی، انتخاب شده است. کارکنان عملیات روانی ممکن است اطلاعات لازم را برای تجزیه و تحلیل یک رسانه از یادداشتهای قبلی خود در مورد اقدامات تبلیغاتی انجام گرفته در منطقه مورد نظر، استخراج کنند. این دانش، تحلیل‌گر را در رد یا قبول نتیجه‌گیریهای خود در مورد مخاطبان مورد نظر دشمن، یاری می‌کند. عوامل مؤثر در تحلیل رسانه‌ها. پیامهای تبلیغاتی ممکن است از طریق رسانه‌های شنیداری، دیداری یا شنیداری ـ دیداری ارسال شود. به علاوه در تجزیه و تحلیل رسانه‌ها عوامل زیر باید مدنظر باشد: • تناوب نشان می‌دهد که چند وقت به چند وقت یک رسانه منتشر می‌شود. روزنامه‌ها یا مجلات ممکن است روزانه، هفتگی یا ماهانه باشند. پخش تبلیغات رادیویی یا تلویزیونی ممکن است روزانه، هفتگی، ساعتی، صبح یا عصر باشد. • جایگاه، همان موقعیت تبلیغات در یک رسانه است. مقاله، داستان و یا تبلیغاتی که در بخشهای اقتصادی یا اجتماعی یک روزنامه منتشر می‌شود، نمونه‌هایی از تبلیغات در رسانه است. • نشانی یک رسانه را می‌توان به طور واضح ذکر کرد. نشانی رسانه‌های الکترونیک را نیز می‌توان با جزئیات کامل بیان کرد. یافتن نشانی برخی از رسانه‌ها بسیار مشکل و گاهی ناممکن است. • ویژگیهای فنی رسانه‌ها را نیز می‌توان بر حسب فرکانس یا کانال، نوسان صدا،( ) قدرت مخابره،( ) و مخابره مجدد( ) طبقه‌بندی کرد. مطالب چاپی بر حسب شماره صفحات، کیفیت کاغذ و کیفیت چاپ طبقه‌بندی می‌شوند. رسانه‌های دیداری و شنیداری ـ دیداری برحسب رنگی یا سیاه و سفید بودن نیز طبقه‌بندی می‌شوند. • روش پخش، نشان‌دهنده نحوه طبقه‌بندی رسانه است. بلندگوها را معمولاً در یک ایستگاه یا بر روی یک وسیله نقلیه نصب می‌کنند و یا توسط افراد حمل می‌شوند. اعلامیه‌ها را نیز به وسیله دست، هواپیما، بالون، گلوله‌های توپ و یا از طریق دریا منتشر می‌کنند. انواع روشهای ارسال. کارکنان عملیات روانی برای تجزیه و تحلیل رسانه‌ها، باید روشهای ارسال مطالب تبلیغاتی را نیز مدنظر داشته باشند. روشهای ارسال ممکن است پنهان یا آشکار باشند، ارسال آشکار شامل پوستر، اعلامیه‌ها یا برنامه‌های رادیویی است که از ایستگاههای مشخص و شناخته‌شده‌ای ارسال می‌شود. پخش پنهان، شامل برنامه‌هایی است که از ایستگاههای مخفی و ناشناخته پخش می‌شود. مطالب چاپ شده نیز به صورت محرمانه و پنهانی ارسال می‌گردد. نتیجه‌گیری از تجزیه و تحلیل رسانه‌ها. مطالب تبلیغاتی منتشر شده، گاهی ممکن است نشان‌دهنده نقاط ضعف دشمن باشد. مطالب چاپ شده بر روی کاغذهایی با کیفیت پایین نشان دهنده کمبود تدارکات دشمن است. امواج رادیویی ضعیف، قطع و وصل شدن برنامه‌ها، تولید برنامه‌های ضعیف یا کم بودن تعداد ایستگاههای تولید برنامه، نشان‌دهنده کمبود تجهیزات، تأسیسات، تدارکات و کارکنان آموزش دیده در امور ارتباطات است. تجزیه و تحلیل تأثیرات. کارکنان عملیات روانی به تجزیه و تحلیل آثار تبلیغات دشمن می‌پردازند، تا نتایج کلی آنها را تعیین کنند. برای نمونه تبلیغات انجام گرفته می‌تواند آثار ویژه‌ای بر مخاطبان داشته باشد و کارکنان عملیات روانی به تجزیه و تحلیل این آثار می‌پردازند و در پی یافتن علت مؤثر، نیمه مؤثر و نامؤثر بودن آن می‌باشند. (ر.ک.به: فرم شماره یک) کارکنان عملیات روانی باید آثار تبلیغات را درک کنند تا برنامه‌های عملیاتی مناسب برای مقابله با آنها را طراحی کنند. در تجزیه و تحلیل تأثیرات، کارکنان عملیات روانی با مطالعه نحوه واکنش مخاطبان در برابر تبلیغات، گزارشهای افراد، نقد و انتقادات مشاهده‌گران، شاخصهای غیرمستقیم و میزان کارایی تبلیغات را تعیین می‌کند. [این چهار نوع از شواهد مورد بررسی در فصلنامه شماره 5 مطرح شده‌اند.] رایزنی‌کردن[مشاوره] ( ) کارکنان عملیات روانی در مورد استفاده یا پیش‌بینی استفاده احتمالی دشمن از تبلیغات در منطقه عملیاتی، با فرمانده واحد پشتیبانی شده یا ستاد هماهنگی‌کننده، به رایزنی می‌پردازند و گزینه‌های موجود در زمینه استفاده از ضدتبلیغات را یادآور می‌شوند. این توصیه‌ها بر موارد زیر مبتنی است: • تجزیه و تحلیل تبلیغات؛ • اطلاعات و اخبار جاری؛ و • ملاحظات طرح‌ریزی فهرست شده در بخش مربوط به اقدامات ضد تبلیغات. اقدامات ضد تبلیغاتی( ) اگر قرار باشد برنامه‌ای ضدتبلیغاتی علیه دشمن اجرا شود، مهم‌ترین قسمت، زمان اجرای این برنامه است. اقداماتی که به منظور ممانعت از تبلیغات دشمن یا برای مقابله با آنها به کار می‌رود، بسته به شرایط و شاخصهای موجود، متفاوت است. تحلیل‌گران به کمک تبلیغات انجام گرفته دشمن به برخی از این شاخصها و نشانه‌ها پی می‌برند. فرمانده واحد پشتیبانی شده با توجه به توصیه‌های واحد عملیات روانی در مورد زمان اجرای اقدامات ضدتبلیغاتی تصمیم می‌گیرد. برنامه ضدتبلیغات شامل اقدامات پیشگیرانه،( ) واکنش متقابل( ) و کنترل شایعات( ) است. اقدامات پیشگیرانه برای اجرای اقدامات پیشگیرانه باید نسبت به برنامه‌های تبلیغاتی دشمن هوشیار بود و نیروهای نظامی خودی و همچنین جمعیتهای طرفدار و دوست‌ را در مورد ماهیت این تبلیغات آگاه کرد. عموماً، تحلیل‌گران اقدامات تبلیغاتی دشمن، برنامه‌هایی را برای آگاه ساختن جمعیتهای نظامی و غیرنظامی، اجرا می‌کنند. نیروهای نظامی به صورت آزمایشی در معرض تبلیغات احتمالی قرار می‌گیرند تا نقاط ضعف و آسیب‌پذیریهای آنها در برابر چنین تبلیغاتی آشکار شود. به همین منظور، نیروهای نظامی مقالات متعددی را در مجلات مختلف مطالعه می‌کنند، آموزشهایی را در مراکز آموزش دریافت می‌کنند و با آن دسته از عناوین تبلیغاتی که احتمال دارد علیه آنها به کار رود، آشنا می‌شوند. برخی از فرآورده‌های عملیات روانی نیز، جمعیتهای غیرنظامی دوست را نسبت به ماهیت تبلیغات احتمالی دشمن علیه آنها آگاه می‌سازند. اجزای اقدامات پیشگیرانه اقدامات پیشگیرانه شامل اجزای مختلفی از قبیل اطلاعات فرماندهی( ) مقالات اطلاع‌رسان( ) نهاد( ) در معرض نمایش( ) و اطلاعات غیرنظامی( ) است. اطلاعات فرماندهی. این جزء شامل سلسله گزارشهای کوتاهی است که عناوین تبلیغاتی عمده را در برمی‌گیرد. این گزارشها به عنوان بخشی از برنامه آموزشی عادی واحد عملیات روانی ارائه می‌شود. مقالات اطلاع‌رسان. این جزء شامل مقالات تأیید شده‌ای است که برای مجلات نظامی نوشته می‌شوند. این مقالات با اطلاعاتی که ارائه می‌دهند امکان بقای سربازان در جبهه‌های نبرد را افزایش می‌دهند و میزان علاقه نیروها به عملیات روانی را تقویت و تشویق می‌کنند تا اطلاعات بیشتری را به واحدهای عملیات روانی برسانند. نهاد. این جزء شامل موضوعات آموزشی صادرشدنی، مانند خلاصه مطالب و سایر وسایل کمک آموزشی است. محتوای این جزء تأثیر مطالب گنجانده شده در مقالات اطلاع‌رسان را، افزایش می‌دهد. در معرض نمایش. این جزء شامل سناریوهایی است که در تمرینات میدان نبرد و فرماندهی از آن استفاده می‌شود. این جزء نیروهای نظامی را در معرض عملیات روانی واقعی قرار می‌دهد. سناریوها شامل اعلامیه‌ها، پوسترها، برنامه‌های بلندگویی و رادیویی است. مطالب مخصوص برنامه‌های بلندگویی و رادیویی، پیامهای مکتوبی‌اند که باید در طی این تمرینها از آنها استفاده شود. عناوین تبلیغاتی احتمالی دشمن در این سناریوها به کار گرفته می‌شوند. این سناریوها برای افرادی طراحی می‌شوند که در زمینه عملیات روانی هیچ گونه آموزشی ندیده‌اند. اطلاعات غیرنظامی. این جزء شامل آن قسمت از فرآورده‌های عملیات روانی است که توسط واحد پشتیبانی عملیات روانی توسعه می‌یابد و عناوین تبلیغاتی احتمالی دشمن علیه مردم غیرنظامی را در برمی‌گیرد. عناوین تبلیغاتی دشمن. در برنامه‌های اطلاع‌رسانی پنج عنوان ویژه مطرح می‌شود. عناوین تبلیغاتی سعی دارند از نقاط ضعف روان‌شناختی ایجاد شده در اثر نیازها، اهداف، ترس و نگرانیهای افراد بهره‌برداری کنند. این عناوین روابط افسر ـ سرباز( ) ترس از سلاحهای اتمی، بیولوژیکی و شیمیایی، ترس از مرگ و معلولیت( ) تفاوتهای نژادی، تخلیه مردم غیرنظامی( ) را در بر می‌گیرد. روابط افسر ـ سرباز. این عنوان سعی دارد، بر اساس عدم تساوی حقوق و مزایا بین اعضای نیروهای مسلح، دشمنی و اختلاف ایجاد کند و برای این کار از بدرفتاری افسران با نیروهای رده پایین نیز بهره می‌گیرد. این عنوان اگر مؤثر واقع شود، می‌تواند بر روحیه، نظم و یکدلی آنها تأثیر منفی داشته باشد و کارایی و آمادگی واحد را به طور چشمگیری کاهش دهد. ترس از سلاحهای هسته‌ای، بیولوژیکی و شیمیایی.( ) این عنوان بر جنبه‌های خوفناک سلاحهای یاد شده تمرکز می‌کند و سعی دارد نوعی حس ناامیدی و بیچارگی را به وجود آورد. تصاویر گرافیکی، فیلم و مطالب نوشتاری می‌توانند آگاهی مردم نسبت به این سلاحها را افزایش دهند و همچنین می‌توانند باعث ایجاد هراس و وحشت در میان آنها شوند. ترس از مرگ و معلولیت. این عنوان همواره در سراسر جهان استفاده شده و می‌شود، زیرا می‌تواند ترس و وحشت را در میان مخاطبان افزایش دهد. این عنوان می‌تواند این باور را در مخاطبان به وجود آورد که در صورت حمایت از طرف مقابل، کشته یا شکنجه خواهند شد. تفاوتهای نژادی. این عنوان سعی دارد نبود اعتماد و بدگمانی را بین نژادهای مختلف مخاطبان رواج دهد. رفتارها و برخوردهای ناعادلانه‌ای (مانند بردگی( ) یا نسل‌کشی( که مخاطبان در گذشته یا حال با آن مواجه بودند، از موضوعاتی است که مورد توجه این عنوان است. این عنوان همچنین بر تفاوتها یا تعصبات واقعی یا ساختگی مخاطبان تمرکز می‌کند تا علاوه بر از بین بردن انسجام آنها، باعث ایجاد کینه و ترس در میان آنها بشود. برای نمونه ویتنامیهایی که سیاه‌پوستان امریکا را به اسارت می‌گرفتند، غالباً برای رسیدن به اهداف خود از این عنوان استفاده می‌کردند. آنها از اسیران می‌خواستند این حس را در خود پرورش دهند که نژاد سیاه برای آسایش نژاد سفید همواره باید در رنج باشد. این تکنیک باعث می‌شد که هیچ گونه انسجام و همبستگی میان سیاه‌پوستان و سفیدپوستانی که آنها را به اسارت گرفتند، ایجاد نشود. تخلیه مردم غیرنظامی. این عنوان وقتی به کار می‌رود که نیروهای نظامی بخواهند مردم را متقاعد سازند تا به یک مکان امن‌تر منتقل شوند و تحت حمایت یک نیروی مسلح قرار بگیرند. دولتها غالباً از این فن برای جداکردن نیروی شورشی از مردم غیرنظامی استفاده می‌کنند. با بهره‌گیری از این روش پشتیبانی لجستیکی و اطلاعاتی لازم برای نیروی شورشی نیز قطع می‌شود. واکنش متقابل واکنش متقابل به اقداماتی اطلاق می‌شود که واحدهای عملیات روانی برای کاهش اثرات تبلیغات دشمن به کار می‌برند. این امر باعث می‌شود که واحدهای عملیات روانی ابتکار عمل را به دست بگیرند و دشمن را وادار به عکس‌العمل کنند. به ویژه در صحنه نبرد، مؤثرترین واکنش متقابل، نادیده گرفتن اقدامات تبلیغاتی دشمن است. در چنین مواقعی، کارکنان عملیات روانی باید فعالانه به عملیات خود ادامه دهند. اقدامات لازم برای واکنش متقابل. واحدهای عملیات روانی ممکن است به روشهای مختلف در صدد مقابله با تبلیغات دشمن بربیایند. مهم‌ترین روش این است که زمینه را برای ایجاد اهداف سیاسی واضح و آشکار در میان نیروهای خودی فراهم کنند و به آنها اطمینان دهند که مردم درکشان می‌کنند. اقدامات ویژه‌ای که با عنوان واکنش متقابل انجام می‌گیرد به میزان تأثیرگذاری و شدت تبلیغات انجام گرفته دشمن در منطقه عملیاتی، بستگی دارد. میزان شدت تبلیغات دشمن اغلب گویای ویژگیهای عملیات نظامی آنها در شرایط غیر از جنگ است توانایی دشمن در دسترسی و به کارگیری رسانه‌های ارتباطی جمعی، توانایی آنها را برای مقابله مؤثر با تبلیغات، محدود می‌کند. کارکنان عملیات روانی باید بدانند که علاوه بر محدودیتهای مختلف، منابع موجود نیز بر نحوه ارائه واکنش متقابل تأثیر دارند. در زمان جنگ، ممکن است برای واکنش متقابل ابتدا به ملزومات بسیار زیادی نیاز باشد. این ملزومات به تبلیغات پیش‌بینی شده دشمن در سطوح استراتژیک، عملیاتی و تاکتیکی بستگی دارد. هدف این تبلیغات هم سربازان خودی و هم گروههای مختلف مردم است. اگر نبرد طول بکشد، ملزومات واکنش متقابل در سطح تاکتیکی عموماً کاهش می‌یابد. اما این ملزومات در سطح استراتژیک همچنان ثابت باقی می‌ماند. ملاحظات لازم برای طرح‌ریزی واکنش متقابل. برای طرح‌ریزی واکنش متقابل، تحلیل‌گران قبل از آغاز برنامه باید در مورد ملاحظات لازم برای برنامه‌ریزی مطالعه کنند. برنامه واکنش متقابل، تنها پس از مطالعه جامع ملاحظات زیر می‌تواند به اجرا گذاشته شود: • طی تجزیه و تحلیل تبلیغات، چه اطلاعات مفیدی جمع‌آوری شده است؟ آیا این اطلاعات می‌تواند در تعیین نوع برنامه واکنش متقابل، مفید واقع شوند؟ • تأثیر کنونی و بالقوه تبلیغات دشمن چیست؟ • تجزیه و تحلیل مخاطبان مورد نظر باید چه نقاط ضعف یا استعدادهایی را در مخاطبان شناسایی کند و اهداف واکنش متقابل در میان مخاطبان چه باید باشد؟ • آیا برای اجرای یک برنامه واکنش متقابل مؤثر و به موقع، منابع، افراد و زمان کافی موجود می‌باشد؟ • آیا برنامه واکنش متقابل آماده شده، روند برنامه‌های عملیات روانی را تسریع خواهد کرد یا مانع پیشرفت آن خواهد شد؟ • آیا امکان دارد برنامه واکنش متقابل به طور ناخواسته عملیات روانی دشمن را تبلیغ کند و به نفع آنها تمام شود؟ • مناسب‌ترین فن واکنش متقابل در موقعیت خاص و ویژه، چه می‌تواند باشد؟ • آیا هدف از به کارگیری برنامه واکنش متقابل، ممانعت از شکل‌گیری نظرات مخاطبان مورد نظر بر پایه مطالب ارائه شده از طریق عملیات روانی دشمن است؟ • احتمال موفقیت برنامه واکنش متقابل چقدر است؟ فنون واکنش متقابل. کارکنان عملیات روانی پس از مطالعه کامل تمامی عوامل دیگر، می‌توانند فنون واکنش متقابل را به کار گیرند. این فنون عبارتند از: تکذیب مستقیم،( ) تکذیب غیرمستقیم،( ) انحراف،( ) سکوت،( ) اقدامات محدود کننده،( ) تکرار فریب‌آمیز،( ) شرطی کردن،( ) پیش دستی( ) و کوچک شمردن.( ) تکذیب مستقیم. این فن، تکذیب نکته به نکته اتهامات مطرح شده دشمن در تبلیغاتش است. کارکنان عملیات روانی زمانی از این فن استفاده می‌کنند که می‌دانند امکان اثبات خلاف پیام دشمن به طور کامل وجود دارد. این تکذیب باید در نزد مخاطبان مورد نظر اعتبار لازم را داشته باشد. پیامی که تبلیغات دشمن را تکذیب می‌کند باید به سرعت و به طور گسترده در میان نیروهای مقابل منتشر شود تا با اطلاع‌رسانی صحیح، امکان تأثیرگذاری پایدار تبلیغات دشمن را از میان ببرد. نقطه ضعف این روش این است که امکان دارد در اثر تکرار آن میزان محبوبیت، قدرت و اعتبار پیامهای تبلیغاتی دشمن افزایش یابد. تکذیب غیرمستقیم. در این روش سلسله عناوین مرتبط دیگر، مطرح می‌شود تا تبلیغات دشمن به صورت غیرمستقیم تکذیب شود. ابزارهای تکذیب غیرمستقیم بیان تلویحی( ) و تلقین( ) می‌باشند. در تکذیب غیرمستقیم، اعتبار تبلیغات دشمن به چالش کشیده می‌شود. مزیت این فن، این است که برخلاف تکذیب مستقیم آشکارا بر تبلیغات دشمن تأکید نمی‌کند و موجب گسترش آن نمی‌شود. برای مثال، در این روش می‌توان با از بین بردن اعتبار برجسته‌ترین شخصیت یا مسئولان طرف مقابل، به انجام و اعتبار آنها لطمه وارد کرد. همچنین با این روش اعتبار پیام تبلیغاتی دشمن نیز تضعیف می‌شود. انحراف. در این فن واحدهای عملیات روانی سعی می‌کنند با ارائه یک موضوع دیگر، توجه نیروهای خودی را از تبلیغات دشمن منحرف کنند آنها می‌توانند موضوعی را مطرح نمایند که برای مخاطب مهم‌تر باشد یا نگرانی بیشتری در او ایجاد کند. با این شیوه توجه مخاطب از پیام دشمن منحرف شده و به پیامهای واحدهای خودی معطوف می‌گردد. سکوت. این فن به طور ضمنی می‌رساند که ضرورتی برای مقابله و بررسی بازخورد تبلیغات دشمن وجود ندارد. زیرا پیام طرف مقابل، برای انتشار و عمومی شدن فرصت چندانی ندارد. از این فن زمانی استفاده می‌شود که واکنش متقابل، خطرناک به نظر می‌رسد یا احتمال تأثیرگذاری آن قطعی نیست. قبل از انتخاب این روش باید میزان تأثیر سکوت بر روی مخاطبان مورد نظر، تجزیه و تحلیل شود. این فن اغلب برای واکنش متقابل استفاده می‌شود، زیرا مانع انتشار بیشتر پیام دشمن می‌شود و همچنین امکان بررسی بازخورد تبلیغات دشمن را کاهش می‌دهد. جمله‌ای که اغلب همراه این فن استفاده می‌شود این است که اتهامات دشمن آنچنان واهی است که ارزش پاسخ دادن ندارد تأثیرات این فن از طریق بازخورد اطلاعاتی اندازه‌گیری می‌شود. اقدامات محدودکننده. در این فن از اقداماتی استفاده می‌شود که مانع دسترسی مخاطبان مورد نظر به تبلیغات می‌شود. این اقدامات ممکن است باعث جلب توجه بیشتر به تبلیغات انجام گرفته شود و مخاطبان را به دستیابی، خواندن یا گوش دادن مخفیانه، به این اطلاعات ترغیب کند. اقدامات محدودکننده کارایی کامل ندارد، زیرا منزوی کردن اجباری مخاطبان مورد نظر، سخت است. در شرایط عادی اقدامات محدودکننده توصیه نمی‌شود. بعضی برای محدودکردن جریان اخبار و اطلاعات به مردم، به طور گسترده از این فن استفاده می‌کنند. تکرار فریب‌آمیز. تبلیغات دشمن در این فن تغییر می‌کند، تا اعتبار و تأثیر آن کاهش یابد. تکرار فریب‌آمیز با تبلیغات سیاه و عملیات پنهانی و عملیات فریب، ارتباط تنگاتنگ دارد. از آنجایی که ممکن است این فن به اعتبار طرف استفاده کننده نیز لطمه بزند، به ندرت از آن استفاده می‌شود. ظاهر فرآورده‌های تبلیغاتی از قبیل اعلامیه‌ها یا برنامه‌های رادیویی نیز در این فن معمولاً تغییر داده می‌شود. شرطی‌سازی. در این فن از برنامه‌های آموزشی و اطلاعاتی برای شرطی‌سازی مخاطبان و کاهش زمینه تأثیرپذیری آنها در برابر تبلیغات دشمن استفاده می‌شود. این فن مخاطبان را برای رویدادهای جاری و آتی آماده می‌سازد. برای نمونه این برنامه‌ها مخاطبان را برای ورود نیروهای مسلح به یک منطقه برای برقراری نظم آماده می‌سازند. پیش‌دستی کردن: این فن، تبلیغات احتمالی دشمن را پیش‌بینی می‌کند و قبل از دشمن از موقعیتها و رویدادها بهره می‌گیرد. کارکنان عملیات روانی برای استفاده مؤثر از این فن باید بدانند که دشمن به هنگام مواجه‌شدن با این موقعیت چه واکنشی خواهد داشت. آیا نیروهای خودی با استفاده از این فن می‌توانند موضوعاتی را که امکان بهره‌برداری دشمن از آنها وجود دارد، از میان بردارند. این فن فرصتی را برای کارکنان عملیات روانی فراهم می‌کند تا با اقدامات پیشگیرانه از میزان تأثیرگذاری تبلیغات پیش‌بینی شده دشمن، بکاهند. کوچک شمردن. در این فن تبلیغات دشمن بدون هیچ گونه تأکید بر محتوای آن، تأیید می‌شود. از این فن زمانی استفاده می‌شود که کارکنان عملیات روانی نتوانند تبلیغات دشمن را رد، بی‌اعتبار و یا در برابر آن سکوت کنند. کاربرد دیگر این فن زمانی است که کارکنان عملیات روانی بخواهند اعتبار خود را حفظ کنند. در عین حال، آنها باید مراقب باشند که تأیید محتوای تبلیغات دشمن به معنای پذیرفتن کامل آن تلقی نشود. این فن در سه حالت مورد استفاده قرار می‌گیرد: 1. بر جنبه‌هایی از تبلیغات دشمن که برای مخاطبان مطلوب است، تأکید می‌کند؛ 2. کارکنان عملیات روانی با استفاده از این فن می‌توانند به مخاطبان بفهمانند این تبلیغات بیان‌کننده کل داستان نیست و اگر مخاطبان از همه واقعیتها آگاه شوند، متوجه نادرستی یا دقیق نبودن آن خواهند شد؛ 3. در این فن باید به موضوع اصلی و جنبه‌های اساسی تبلیغات دشمن به صورت جزئی توجه شود تا نیروهای عملیات روانی اعتبار خود را حفظ کنند و سپس موضوع تبلیغات انجام شده را کم اهمیت جلوه دهند. کنترل شایعه کارکنان عملیات روانی باید برای مقابله با شایعه‌های ویرانگر به مردم آموزش دهند تا تمامی شایعات را پست، نادرست و ساخته و پرداخته دشمن بدانند. روش دیگر برای مقابله با شایعه‌ها این است که اطلاعات واقعی را در مورد موضوعات و نگرانیهای عمومی در اختیار مخاطبان قرار داد. این فن به جنبه اطلاعات غیرنظامی اقدامات بازدارنده، مربوط می‌شود. تفاوت این فن در این است که کنترل شایعه پس از انتشار تبلیغات دشمن به کار گرفته می‌شود. نتیجه‌گیری تجزیه و تحلیل تبلیغات و اقدامات ضدتبلیغاتی شامل پنج امر مهم است: جمع‌آوری اطلاعات، پردازش اطلاعات، تجزیه و تحلیل تبلیغات، رایزنی [مشاوره] و ضدتبلیغات. در زمان صلح و هرجا که منافع کشور به چالش کشیده می‌شود، تجزیه و تحلیل دائمی تبلیغات ضروری است. هدف از تجزیه و تحلیل تبلیغات دستیابی به اطلاعات موجود در تبلیغات دشمن است. از این اطلاعات می‌توان برای تولید فرآورده‌های عملیات روانی یا توسعه برنامه‌های ضدتبلیغاتی استفاده کرد. پس از آنکه تبلیغات دشمن به طور کامل تجزیه و تحلیل شد و اقدامات لازم برای مقابله با این تبلیغات بررسی شد، واحد عملیات روانی می‌تواند گزینه‌های موجود برای ممانعت از تبلیغات دشمن یا اقدامات مناسب ضدتبلیغاتی را در اختیار فرمانده پشتیبانی شده قرار دهد.