پروژه MK-ULTRA اسم رمز یک برنامه آزمایش انسانی پنهانی و غیرقانونی دولت آمریکا بود که توسط "دفتر اطلاعات عملی" (Office of Scientific Intelligence ) سازمان سیا اداره می شد.[1] این برنامه رسمی دولت آمریکا در اوایل دهه 1950 آغاز شد، و تا دهه 90 ادامه پیدا کرد. حتی برخی کارشناسان معتقدند که این پروژه با عنوان دیگری هم اکنون نیز در جریان است.[2]

 

 

اسناد مرتبط با پروژه MK-Ultra

مطالب منتشره نشان می دهند که در پروژه MK-Ultra روش های بسیاری برای دستکاری حالات روانی افراد و تغییر کارکردهای مغزی آزمایش شده اند. این روش ها شامل موارد زیر هستند: تجویز مخفیانه دارو و دیگر مواد شیمیایی، هیپنوتیز، محرومیت حسی، انزوا، سوءاستفاده های جنسی و همچنین انواع شکنجه ها.[3] پروژه MK-Ultra در سال 1975 و طی تحقیقات کمیته کلیسا (Church Committee ) کنگره آمریکا فاش گردیدند. این تحقیقات نتوانستند بسیاری از زوایای تاریک پروژه MK-Ultra را آشکار نمایند زیرا ریچارد هلمز (Richard Helms )، رئیس وقت سیا، در سال 1973 دستور داده بود که اسناد و مدارک مرتبط با پروژه MK-Ultra نابود گردند. تحقیقات کمیته کلسیا و نیز کمیسیون رئیس جمهور که با عنوان "کمیسیون راکفلر" (Rockefeller Commission ) خوانده می شد بر اساس شهادت های افراد درگیر و نیز بخش کوچکی از اسناد که از نابودی جان سالم به در برده بودند، انجام گرفت.[4]

نیکسون و ریچارد هلمز

هلمز اسناد MK-Ultra را نابود کرد

اگرچه سیا تأکید کرده است که آزمایش هایی به مانند MK-Ultra دیگر متوقف شده اند اما ویکتور مارچتی (Victor Marchetti ) که به مدت 13 سال در سازمان سیا مشغول به کار بوده در مصاحبه های خود اعلام نموده که سازمان سیا به طور مداوم اطلاعات نادرست منتشر نموده و تحقیقات این سازمان برای کنترل ذهن ادامه دارد. وی طی مصاحبه ای که در سال 1977 داشت اعلام نمود که جریان توقف پروژه MK-Ultra تنها یک "داستان پوششی" برای سایر کارهای سیا است.[5]

ویکتور مارچتی

مأمور سابق سیا و افشا کننده تداوم برنامه های سیا برای کنترل ذهن

سناتور تد کندی (Ted Kennedy )، برادر رئیس جمهور مقتول آمریکا، جان اف کندی، در سال 1977 اعلام داشت: "قائم مقام سیا اعلام داشته که سی دانشگاه و مؤسسه در این برنامه "آزمایش هایی گسترده" شامل آزمایش های دارویی پنهانی بر روی شهروندان نامطلع آمریکایی و خارجی، انجام داده اند. برخی از این آزمایش ها شامل تزریق LSD (یک ماده توهم زای بسیار قوی) به افراد، بدون رضایت قبلی آنها، بوده است. خود سازمان سیا اذعان نموده که این آزمایش ها از نظر علمی بی معنا بوده اند. مأمورینی که این آزمایش ها را انجام می دادند از مدارج و صلاحیت های علمی کافی برخوردار نبودند."[6]

تاریخچه پروژه MK-Ultra

حروف MK در ابتدای این پروژه بدین معنا هستد که بودجه برنامه مذکور از جانب "ستاد خدمات فنی" (Technical Services Staff ) در سازمان سیا تأمین می شود. لغت Ultra نیز در زمان جنگ جهانی دوم برای توصیف اطلاعات بسیار محرمانه به کار می رفت.

در سال 1945 سازمانی به نام "سازمان مشترک اهداف اطلاعاتی" تشکیل شد و مسؤولیت مستقیم "عملیات پاپیر کلیپ" (Operation Paperclip ) بر عهده این سازمان گذارده شد. این عملیات به منظور استخدام دانشمندان سابق نازی طراحی شده بود. برخی از این دانشمندان در حوزه شکنجه و شستشوی مغزی فعالیت کرده و حتی به عنوان جنایتکار جنگی در دادگاه های نورمبرگ محاکمه شده بودند.[7] پروژه MK-Ultra به ریاست سیدنی گوتلیب (Sidney Gottlieb) و به دستور مدیر سیا آلن ولش دالز (Allen Welsh Dulles) در 13 آوریل 1953 تدوین شد. سازمان سیا قصد داشت تا آزمایش های کنترل ذهن را بر روی زندانیان انجام دهد. این سازمان بالاخص علاقه مند به کنترل رهبران سیاسی جهان از طریق این فنون بود و چندین طرح را برای تزریق دارو به فیدل کاسترو اجراء نمود.[8]

 

دکتر سیدنی گوتلیب، اولین رئیس پروژه MK-Ultra

آزمایشات اغلب بدون اطلاع یا رضایت افراد انجام می گرفت. در برخی موارد، محققین دانشگاهی که از طریق پو ل های کسب شده از جانب سازمان های نیابتی سیا فعالیت می کردند نمی دانستند که تحقیقات آنها برای این کارها مورد استفاده قرار خواهد گرفت.[9]

در سال 1964 سعی شد تا داروی راستگویی تولید شده و بر روی جاسوس های دستگیر شده شوروی آزمایش گردد. طی یکی دیگر از آزمایشات این پروژه سعی شد امواجی برای پاک کردن ذهن دشمن ایجاد شوند.[10] از آنجایی که بخش اعظمی از اسناد مرتبط با این پروژه در سال 1973 و به دستور ریچارد هلمز نابود شدند بنابراین اطلاعات زیادی در مورد 150 پروژه ای که سیا طی این برنامه انجام داد در دست نیست.[11]

 

اظهارات یکی از قربانیان پروژه MK-Ultra در دادگاه

اهداف پروژه MK-Ultra

سازمان سیا میلیون ها دلار صرف مطالعات آزمایشگاهی نمود تا روش های اثرگذاری و کنترل اذهان و نیز توانایی خود در کسب اطلاعات از اقراد مقاوم را طی دوره بازجویی افزایش دهد. یکی از اسناد پروژه MK-Ultra در مورد اندازه و وسعت این تلاش ها اطلاعات خوبی ارائه می کند. سند مذکور به مطالعه و آزمایش مواد مرتبط با کنترل ذهن اشاره دارد، که برخی از آنها عبارتند از:[12]

1. موادی که تفکر غیرمنطقی و رفتار تکانشی را در فرد ایجاد می کنند تا حدی که وی در سطح جامعه بی اعتبار می گردد.

2. موادی که باعث می شوند آثار و علائم مریضی به صورت موقتی در بدن ایجاد شود تا فرد بتواند در مورد مریضی مذکور تمارض نماید.

3. موادی که القاء هیپنوتیزم را آسان تر ساخته و یا کاربری آن را افزایش می دهند.

4. روش های فیزیکی برای ایجاد شوک و گیجی در یک مدت زمان طولانی.

5. موادی که ناتوانی های فیزیکی به مانند فلج پاها یا کم خونی حاد ایجاد می کنند.

6. موادی که در فرد خوشحالی "خالص" ایجاد می کنند بدون اینکه وی بعدها از حالت پایین بیاید.

7. موادی که ساختار شخصیتی را در فرد تغییر می دهند به گونه ای که وی به صورت ناخواسته به فرد دیگری وابسته گردد.

8. موادی که در فرد سردرگمی روانی ایجاد می کنند به گونه ای که وی نتواند در مورد موضوع مورد بازپرسی داستان سازی نماید.

9. موادی که بتواند کارآیی کلی فرد را به مقدار زیادی پایین آوردند و در عین حال قابل ردیابی در بدن وی نیز نباشند.

10. موادی که حواس فرد به مانند حس شنوایی یا بینایی را بون ایجاد عوارض دائمی به صور موقتی ضعیف نمایند.

اسناد سازمان سیا نشان می دهند که در پروژه MK-Ultra مواد "شیمیایی، بیولوژیکی و رادیولوژیکی" با هدف کنترل ذهن مورد استفاده قرار گرفتند.[13]

 

سند آزمایشات شیمیایی، بیولوژیکی و رادیولوژیکی سیا

 

داروی توهم زای LSD و دیگر داروها

فعالیت های اولیه سیا بر LSD متمرکز بود که بعدها بسیاری از برنامه های پروژه MK-Ultra را در بر گرفت. پس از آغاز بکار رسمی پروژه MK-Ultra در آوریل 1953، آزمایشات شامل آزمایش LSD به کارکنان سیا، پرسنل نظامی، دکترها، دیگر کارمندان دولتی، فاحشه ها، بیماران روانی و شهروندان دیگر بود تا واکنش آنها در مقابل این ماده سنجیده شود. LSD و دیگر داروها معمولا بدون اطلاع و یا رضایت افراد وارد بدن آنها می شد.

تلاش ها برای "عضوگیری" اغلب از طرق غیرقانونی انجام می گرفتند در حالیکه مصرف LSD تا 6 اکتبر 1966 در آمریکا قانونی محسوب می شد. در "عملیات اوج نیمه شب" (Operation Midnight Climax)، سازمان سیا چندین فاحشه خانه در سانفرانسیسکو تأسیس نمود تا از طریق آن مردانی را شناسایی نماید که در مورد بیان آنچه اتفاق افتاد شرم دارند. به این مردها LSD داده می شد. اتاق ها فاحشه خانه دارای آینه های دو طرفه ای بودند که از سوی دیگر تمام آنچه اتفاق می افتاد به منظور تحقیقات بعدی فیلمبرداری می شد.[14] بعدها LSD به علت نتایج غیرقابل پیش بینی از برنامه کاری MK-Ultra حذف گردید.

یکی دیگر از روش ها تزریق نمک باربیتوریک چهار (barbiturate IV) به یک بازو و آمفی تامین چهار به بازوی دیگر بود. در ابتدا نمک باربیتوریک به فرد تزریق می شد و زمانی که وی در آستانه خواب قرار می گرفت، آمفی تامین تزریق می شد. در این حالت فرد شروع به هذیان گویی می کرد و برخی اوقات امکان طرح سؤالات و گرفتن جواب های درست میسر می شد.

دیگر آزمایشات شامل داروهایی به مانند تمازپام (temazepam)، هروئین، مرفین، MDMA، مسکالین (mescaline)، سیلوکایبین (psilocybin)، سوپولامین (scopolamine)، ماری جوآنا، الکل، سودیوم پنتوتال (sodium pentothal) و ارگین (ergine).

 

MK-Ultra پروژه ای برای آفرینش تروریست های روانی

لارنس تیتر (Lawrence Teeter)، وکیل مدافع سرحان سرحان (Sirhan Sirhan)، ادعا نمود که از تکنیک های کنترل ذهن مورد استفاده در پروژه MK-Ultra برای کنترل ذهنی سرحان استفاده شده است. سرحان عرب مسیحی متولد اورشلیم و شهروند اردن بود که در سال 1968 سناتور روبرت اف. کندی را به قتل رساند.

سرحان سرحان

وکیل وی اعلام داشت که وی تحت تأثیر پروژه MK-Ultra دست به قتل سناتور کندی زد

بنا بر گزارش ها، جونزتاون (Jonestown) در گویان محل فرقه "معبد مردم" به سرکردگی جیم جونز (Jim Jones) یکی از مکان های آزمایشات دارویی و کنترل ذهن پروژه MK-Ultra بود. لئو رایان (Leo Ryan)، نماینده کنگره آمریکا و یکی از منتقدین سرسخت سازمان سیا، زمانی که برای انجام تحقیقات به این محل رفته بود به همراه چهار نفر دیگر از همراهان خود توسط اعضای معبد مردم کشته شد.[15]

بروشور معبد مردم که در آن جیمی جونز در کنار تعدادی کودک نشان داده می شود

جیم جونز پس از این واقعه دستور خودکشی تمام افراد ساکن در محل را صادر نمود. هرکسی که قصد سرپیچی و فرار از این دستور را داشت به قتل رسید. در پی این واقعه 913 نفر که در میان آنها 276 کودک نیز وجود داشت با قرص سیانور خودکشی کرده و تنها 10 یا 12 نفر از اعضای معبد جان سالم به در بردند.[16]

از دیگر کسانی که گفته می شود تحت تأثیر آزمایش های پروژه MK-Ultra بود می توان به مارک دیوید چاپمن (Mark David Chapman) قاتل جان لنون، خواننده و آهنگساز معروف، اشاره نمود.[17]

مارک دیوید چاپمن، قاتل جان لنون

 

آیا فرهنگ هیپی و مصرف اسیدهای توهم زا را سیا پایه ریزی نمود؟

کن کئثی (Ken Kesey) نویسنده کتاب "پرواز بر فراز آشیانه فاخته" زمانی که دانشجوی دانشگاه استنفورد بود برای آزمایش LSD و دیگر مواد روانگردان در "بیمارستان مدیریت سربازان قدیمی" (Veterans Administration Hospital) در "منلوپارک" (Menlo Park) داوطلب گردید. تجربیات کئثی زمانی که تحت تأثیر مواد توهم زا بود وی را ترغیب نمود تا استفاده از این مواد را در خارج از چارچوب MK-Ultra نیز ادامه دهد که این امر در نهایت منجر به پیدایش فرهنگ هیپی در آمریکا گشت. کئثی را بنیانگذار دوران رنگارنگ مواد روانگردان می دانند. وی در این کتاب خود را به صورت تقلیدآمیزی همردیف رهبران مذهبی جهان قرار داد که به پیروان خود توصیه می نمود برای کشف جهان درون خود به مصرف LSD روی آورند. وی در سال 2001 و بر اثر سرطان ریه درگذشت.[18]

کن کئثی، فردی که LSD را به جهان خارج از آزمایشگاه های سیا معرفی نمود

 

فرانک اُلسون؛ دانشمند سیا که توسط این سازمان کشته شد

با توجه به نابودی تقریبا تمامی اسناد مرتبط با پروژه MK-Ultra نمی توان در مورد سرنوشت هزاران قربانی این پروژه اطلاعات لازم را بدست آورد. به دلیل ماهیت کنترل نشده آزمایشات و نبود اطلاعات لازم، تأثیر آزمایشات MK-Ultra، شامل تعداد مرگ و میرها، را نمی توان برآورد نمود.

از میان مهمترین موارد مرگ و میری که به این پروژه نسبت داده شده است، پرونده فرانل السون (Frank Olson) از اهمیت خاصی برخوردار است. وی بیوشیمیدان و محقق تسلیحات بیولوژیک در ارتش آمریکا بود. سازمان سیا در نوامبر 1953 و بدون اطلاع یا رضایت وی به او ماده LSD خوراند و وی چند روز بعد به طرز مشکوکی کشته شد. بر اساس گزارشات، وی خود را از طبقه سیزدهم هتلی در نیویورک به پایین پرتاب نمود. مقامات رسمی این حادثه را یک خودکشی نامیدند.

فرانک السون پزشکی که بعد از قطع همکاری در پروژه MK-Ultra به طرز مشکوکی کشته شد

خانواده السون اعلام کردند وی به قتل رسیده است زیرا پس از مصرف LSD وی تبدیل به یک ریسک امنیتی شده بود که ممکن بود اطلاعات بسیار محرمانه سیا را فاش ساد. وی چند روز قبل از مرگش، شغل خود به عنوان رئیس "بخش عملیات های ویژه" در دتریک (Detrick)، مریلند، را ترک گفت. وی ظاهرا به علت ماهیت تحیقات تسلیحات بیولوژیکی دچار بحران اخلاقی گشته بود. در میان نگرانی های السون می توان به موارد زیر اشاره نمود: مواد آدمکشی مورد استفاده سیا، استفاده سیا از جنگ افزارهای بیولوژیکی در عملیات های پنهانی، آزمایش با تسلیحات بیولوژیکی در مناطق پر جمعیت، همکاری با دانشمندان سابق نازی تحت برنامه ای با عنوان "عملیات پاپرکلیپ" (Operation Paperclip)، تحقیقات حوزه کنترل ذهن از طریق LSD، استفاده از تسلیحات بیولوژیک در جنگ کره، و استفاده از داروهای روانگردان در بازجویی ها که با عنوان "پروژه آرتی چوک" (Project ARTICHOKE) خوانده می شد.

کالبدشکافی سال 1994 نشان دادند که وی در زمانی که از پنجره به بیرون پرتاب شده متحمل ضرباتی شده و بیهوش گشته است. با این حال، در آن زمان مقامات رسمی علت مرگ را خودکشی اعلام نمودند. در سال 1975، خانواده السون غرامتی بالغ بر 750/000 از دولت آمریکا دریافت کرد.[19]

 

 

بخش هایی از فیلم "اسرار پشت پرده سیا" با موضوع MK-Ultra

پروژه MK-Ultra در کانادا

پس از اینکه سازمان سیا یک روانشناس اسکاتلندی به نام "دونالد ایون کامرون" (Donald Even Cameron) را استخدام نمود، دامنه فعالیت های این سازمان به کانادا نیز کشیده شد. وی هر هفته از نیویورک به مونترال سفر می کرد تا در دانشگاه مک گیل (McGill University) به کارهای تحقیقاتی بپردازد. وی بین سال های 1957 تا 1964 در دانشگاه مذکور بر روی پروژه MK-Ultra کار کرده و حقوقی بالغ بر سالیانه 69/000 هزار دلار دریافت می نمود. وی علاوه بر LSD در حوزه هایی چون داروهای فلج کننده و تکانش های الکتریکی با 30 تا 40 برابر قدرت الکتریکی معمول به آزمایش پرداخت.

وی بیماران را از طریق کما به مدت گاها چندین هفته به حالت اغماء فرو برده و در همین حین برای آنها نوارهایی حاوی اصوات مختلف یا جملاتی که مداوما تکرار می شدند پخش می کرد. آزمایش های وی معمولا بر روی افرادی انجام می گرفت که برای مداوای بیماری های معمولی به مانند اضطراب یا افسردگی به مؤسسه رجوع می کردند. بسیاری از این افراد به علت آزمایش های انجام گرفته دچار عوارض دائمی گشتند.

آزمایش های وی باعث گردیدند که قربانیان دچار بی اخیاری، فراموشی، ناتوانی در تکلم، فراموشی والدین شوند. برخی از قربانیان فکر می کردند که بازجوها والدین آنها هستند. نکته جالب اینجاست که وی اولین رئیس "مجمع جهانی روانپزشکی" و همچنین رئیس انجمن های روانپزشکی آمریکا و کانادا شد.[20]

دونالد ایون کامرون

روانپزشکی که پروژه MK-Ultra  را در کانادا نیز اجراء نمود

نائومی کلین (Naomi Klein) در کتابی با عنوان "دکترین شوک" می نویسد که تحقیقات کامرون در پروژه MK-Ultra تنها در مورد کنترل ذهن و یا شستشوی مغزی نبود بلکه وی سعی داشت یک سیستم علمی برای استخراج اطلاعات از افراد مقاوم طراحی نماید.[21]

 

میزان مشارکت نهادهای مختلف دولتی آمریکا و کانادا در این پروژه

در مجموع 149 پروژه فرعی که سازمان سیا طی پروژه MK-Ultra اجراء می کرد، 80 دانشگاه آمریکایی و کانادایی، 12 بیمارستان و مرکز بهداشتی، سه زندان، 15 بنیاد تحقیقاتی یا شرکت شیمیایی و دارویی فعالیت داشتند. در این پروژه 185 محقق و دانشمند مشغول به کار بودند.

آیا پروژه MK-Ultra پایان یافته است؟

همانگونه که قبلا نیز اشاره شده اگرچه این برنامه به صورت رسمی در دهه 1970 پایان یافت اما برخی محققین و تاریخ نگاران معتقدند که این پروژه تا دهه 1990 نیز تداوم یافت. به اعتقاد این محققین پروژه MK-Ultra هم اکنون با عنوانی دیگر و با روش های نوین کنترل ذهن به کار خود ادامه می دهد. هم اکنون اهداف این پروژه دیگر جاسوسین و رهبران کشورها نیستند بلکه هدف کنترل جهانی ذهن است.

آزمایشگاه های این پروژه نوین که برخی آن را با عنوان "پروژه سلطنتی" (Monarch Project) می خوانند رسانه ها و صنعت سرگرمی و بالاخص موسیقی است. بسیاری از افراد فعال در عرصه موسیقی جهانی که هر یک به صورت فزاینده ای سبک هایی جدید برای زندگی را در تولیدات خود تبلیغ می کنند تحت کنترل نخبگانی قرار دارند که فکر تسلط بر جهان را در سر خود می پرورانند البته نه تسلطی آشکار بلکه نوعی استیلای فرهنگی بر اذهان و قلب های مردم.