بسمه تعالیبا توجه به تلاش نشریه به آگاه سازی و روشنگری مخاطبین محترم خود در خصوص مفاهیم ومتون موردنیاز، برآن شدیم تا در خصوص یکی از مفاهیم رایج در ادبیات سیاسی و فرهنگی جهان معاصر یعنی تهدیدات نرم مطالبی در چند شماره ازماهنامه ارایه نمایم، امید است که مورد رضای خداوند متعال قرارگرفته ومورد پذیرش و مفید فایده برای مخاطبان ارزشمند نشریه باشد. مقدمه: انسان ها همیشه در معرض تهدید قرار دارند اما نوع تهدیدات متفاوت بوده وبرخی از تهدیدات طبیعی است که انسان در طبیعت با آن مواجه است، همچون زلزله، سیل، طوفان، صاعقه وده ها تهدید طبیعی دیگر. نوع دیگر از تهدیدات توسط خود انسان ها متصور است که بدون برنامه ریزی بوده و از قبل پیش بینی نشده که در صورت فعلیت از آن به عنوان حادثه یا اتفاق یاد می شود؛ مانند نزاع های انفرادی، تصادفات، سهل انگاری ها و ... اما نوع سوم از تهدیدات که بیشتر مطرح است و گرایش این مکتوب نیز به آن توجه خواهد داشت، تهدیدات طرح ریزی شده توسط فردیا گروه یا کشور ویا مجموعه ای از کشور ها علیه افراد یا گروها یا کشور یا کشورهاست. از طرفی تهدید همیشه در مقابل امنیت قابل طرح است، وآن نیز به صورت ذهنی ظهور می یابد شاید بتوان گفت اهمیت تهدیدات به ذهنی بودن آن است واز آن جهت مهم واساسی است که ذهن و قلب ها را تسخیر نموده و افکار و اراده را تحت تاثیر قرار می دهد. «تهدید» ادراکی ذهنی و نقطه آغاز شکل گیری نگرانی از مخاطرات و پیامدهای تحقق تهدید نسبت به منافع و ارزش ها است و عاملی موثر در تصمیم گیری و کنش ها و واکنش ها است. چنانکه روشن است مفهوم تهدید همانند سایر مفاهیم علوم اجتماعی علاوه بر پیوستگی با سایر مفاهیم، با تغییر و تداوم همراه است. تنها اسم و کلمه تهدید ثابت است ولی درونمایه و مفهوم آن پدیده ای پویا و در حال رشد و توسعه و تکامل است که در موقعیت های مختلف معانی متفاوتی دارد. برای ارائه تعریف از مفهوم تهدید با توجه به درونمایه بحث تهدیدات و ذهنی بودن آن نمی توان از یک نقطه ساکن برای توضیح درباره ادراکات ذهنی نسبت به تهدید شروع کرد بلکه نوعی پیوستگی و تعامل عمیق میان تهدید و ادراک ذهنی از تهدیدات در سطوح و زمان های مختلف وجود دارد و اساساً پویایی و گسترش و تعمیق مفهوم تهدید و تعریف از تهدیدات، حاصل همین پیوستگی مفهوم با وقایع و رخدادها می باشد. مفهوم تهدید در ادبیات سیاسی – امنیتی به معنای توانایی ها، نیات و اقدامات دشمن بالفعل و بالقوه برای ممانعت از دستیابی موفقیت آمیز خودی به علائق و مقاصد امنیت ملی یا مداخله به نحوی که نیل به علائق و مقاصد به خطر بیفتد، تعریف شده است. (محمد رضا تاجیک – 1381 – ص51 و 52) تهدید به گمان لازاروس(1968) انتظار نوعی خسارت و ضرر و زیانی است که هنوز پیش نیامده اما مورد انتظار است. تهدید ممکن است نسبت به ارزش های کسی فعال یا منفعل، قوی یا ضعیف و مرکزی یا حاشیه ای باشد(باری بوزان – 1380 – ص86 و 87) به بیان دیگر، وضعیت فوری محرک که نتیجه اش تهدید است صرفا خبر از آسیبی می دهد که نسبت به منافع و ارزش ها در راه است. ارزش ها و منافع در مبحث تهدیدات نقشی اساسی در تعریف تهدید و سامان دهی واکنش ها و تصمیم گیری ها دارد. در واقع آنچه واکنش برمی انگیزد و موجب شناسایی و تعریف تهدید می شود ارزش ها و منافع است. فرضاً در یک نظام سکولار، ماهیت نظام ارزشی سکولاریستی سبب می شود هرگونه گرایش به ارزش های دینی و سیاستگذاری بر مبنای ارزش و اصول و تفکر دینی، تهدید ارزیابی شود. در اینجا ماهیت نظام و ارزش های آن، ماهیت و حتی میزان تهدید را تعریف می کند. ارزش در اینجا به معنای آن چیزی است که اکثریت جامعه آن را مطلوب می پندارند. منافع ملی از ارزش های اجتماعی الهام می گیرد و سپس اهداف و اصول سیاست خارجی را مشخص می کند. بنابراین ماهیت تفکر و نظام ارزشی جامعه، اصول و ارزش ها و منافع را مشخص می کند و آن را به آرمان ملی ارتقا می دهد. سازوکار شکل گیری و تعریف ارزش ها بسیار پیچیده و متاثر از تجربیات تاریخی، دیدگاه‌های فرهنگی، تحولات سیاسی – اجتماعی، ماهیت نظام سیاسی و بسیاری از ملاحظات دیگر است که در مجموع هویت سیاسی – اجتماعی و فرهنگی یک جامعه را تشکیل می دهد. چنانکه روشن است ارزش ها امری درونی و ذهنی و در حوزه هویتی هستند ؛ به همین دلیل، تهدید ارزش ها و منافع نوعی نگرانی و بحران ذهنی را نسبت به مخاطرات آینده و پیامدهای تحقق تهدید موجب می شود و همین امر انرژی جدیدی را برای واکنش و تصمیم گیری به وجود می آورد. ظهورعلائم نگران کننده براساس دگرگونی درمحیط، موضع گیری، رخدادهای سیاسی – امنیتی و پاره ای از عوامل دیگر واقعیات جدیدی را شکل می دهد، که به منزله "پیدایش وضعیت" جدید است. ادراک تهدید متاثر از ظهور واقعبات جدید است که در تعامل با ادراک ذهنی مفهوم تهدید و کنش و واکنش ها را تشکیل می‌دهد. در ادبیات سیاسی کنونی تهدیدات را به سه نوع تقسیم کرده اند. تهدیدات سخت(جنگ نظامی) تهدیدات نیمه سخت (اقدامات اطلاعاتی و امنیتی) تهدیدات نرم(اقدامات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، رسانه ای و...) هدف از تهدیدات تأثیرگذاری بر اراده، اعتقادات، افکار و احساسات مخاطبین به منظور انهدام یا به تسلیم کشاندن جامعه هدف است. نقطه اشتراک همه تهدیدات، تحمیل اراده به دشمن است. وتفاوت‌های تهدیدات، در نوع طرح ریزی وبه کارگیری شیوه ها، امکانات، تجهیزات و موقعیت و وضعیت حاکم است. تهدید می‌تواند سخت باشد تا با استفاده از توان فیزیکی (لشکرکشی، اشغال خاک وزمین، نابودی و کشتن انسان‌ها و ویرانیزیر بنا ها و مراکز اقتصادی) اجرا شود و یا می‌تواند با تکیه بر روش‌های غیر نظامی همچون اقدامات سیاسی، روانی، رسانه ای، اقتصادی، اجتماعی ودر مفهوم کلان؛ یعنی فرهنگی با بهره گیری قدرت نرم برای تأثیرگذاری بر دشمن انجام گیرد. با توضیح پیش گفته حال می توان در خصوص تهدیدات نرم بحث کرد. تهدیدات نرم رامی توان به مجموعه وسیعی از نظریه ها، مولفه ها، شاخص ها ی تبیین و تئوریزه شده دشمن، ازیک سو به عنوان زمینه های ایجاد و بستر سازی برای انواع اقدامات و فعالیت های وسیع فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... و از سوی دیگر اقدامات وفعالیت های متعدد در صحنه های مختلف کشور هدف، برای تاثیرگزاری بر اراده، افکار، احساسات و اعتقادات مخاطبین عنوان نمود. یا در نگاهی دیگر می توان گفت در تهدیدات نرم دشمن با ذهن و قلب مخاطب سروکار دارد. وسعی در تسخیر قلبها و اذهان مخاطبین می باشند. عرصه ها ی تهدید نرم عرصه های تهدیدات نرم می تواند متنوع و وسیع باشد، اما برای جلوگیری بسط مطلب باتوجه به محدویت درج در این نشریه سعی خواهد شدآن را در دسته بندی محدودتری یا به عبارتی کلی تری ارایه نمود. با این توضیح، عرصه های تهدیدات نرم را می توان در شش دسته تقسیم نمود.ا- حوزه تهدیدات سیاسی 2- حوزه تهدیدات اقتصادی 3- حوزه تهدیدات فرهنگی 4- حوزه تهدیدات اجتماعی 5- حوزه تهدیدات ارتباطات اجتماعی6- حوزه تهدیدات علمی و اندیشه ای 1- تهدیدات سیاسی: عرصه تهدیدات سیاسی به حوزه های سیاسی کشور ها چه در بعد سیاست داخلی و چه در ابعاد سیاست خارجی، سرزمین، حکومت و حکومت داری، سیاست ورزی در انتخاب نوع حکومت و نظام سیاسی مرتبط است که مصداق فعلی آن در بحث سرزمینی را می توان به بالکانیزه کردن ودر بعد جهانی آن به گلوبالیزاسیون (جهانی سازی) اشاره نمود. 2- تهدیدات اقتصادی: عرصه این تهدید به تاثیر گزاری بر اندیشه و افکار نخبگان(الیت ها) در نظام اقتصادی وهمچنین برنوع مصرف و شیوه های تبلیغ و ترویج مصرف متمرکز بوده و در خصوص نحوه تولید و ابزار و آلات آن که با نگاهی کاپیتالیستی در صدد استحاله نظام اقتصاد جهانی است که معمولا تاثیراتش در دیگر کشور ها نمایان می شود. تلاش نظام سلطه ازطریق اقتصادی درجهت تاثیر گزاری برروند زیر بنایی اقتصادی کشور ها قابل ارزیابی است. 3- تهدیدات فرهنگی: تهدیدات فرهنگی وسیع ترین، موثرترین، پیچیده ترین و شاید بتوان گفت خطرناکترین نوع تهدید محسوب می شود. در این تهدید ذهن مخاطبین مورد هجوم و توجه سیاست گزاران در ارکان نظام سلطه بوده و برای تسخیر اذهان و قلوب انسان ها در راستای منافع خود اقدامات گسترده و مختلفی را به فاز اجراء گذاشته و خواهد گذاشت. تلاش نظام سلطه برای تاثیرگزاری بر افکار، ایمان، اندیشه و اعتقادات مخاطبین است. حوزه فرهنگی بسیار وسیع، گسترده، متنوع و پیچیده است. 4- تهدیدات اجتماعی: مجموعه تهدیداتی که در حوزه اجتماعی مطرح است به گرایشات روزمره مردم در زندگی و علایق آنان به انواع مد و شیوه زندگی، تقلید از سیک زندگی دیگران مربوط می باشد. از مهمترین مولفه های این تهدید ترویج زندگی آمریکایی در بین دیگر ملل است، که از آن با عنوان آندلسزاسیون (سبک زندگی آمریکایی) American life style یاد می شود. این تهدید با ایجاد ذهنیت و زمینه سازی برای پذیرش فرهنگ مهاجم، باعث تضعیف ویا از بین رفتن آداب، سنن ورسوم ملی، منطقه ای و محلی می گردد. 5- تهدیدات ارتباطات اجتماعی: فضا ی به وجود آمده از تهدیدات ارتباطی مر بوط به پدیده عصر حاضر؛ یعنی عصر ارتباطات(communication) یا اطلاعات (Information)و همچنین عصر انفجار اطلاعات می باشد. درمحیط این تهدید مخاطب با هزاران طول موج های رادیویی، امواج دیجتالی، فیبر نوری، سیگنال های مختلف و متفاوت، فناوری ها، جامعه شبکه ای، چند رسانه ها، تلفن های همراه و نسل اول و دوم تلفن های سلولی، انترنت و امواج ماهواره ای دیجتالی، فرستنده های مینیاتوری، ماکرویوهای با توان بالا(microwaves) و ابزار های نوین در عملیات روانی همچون؛ اشعه های الکترو مغناطیس، روانی- الکترونی(psychotropic)، صوتی(sonic)، لیزری، خواب رادیویی(radiosleep radioson)، امواج کوتاه الکتریکی تنش ساز( pulsed microwaves) و فناوری های نوین در عملیات روانی مانند هواپیماهای بدون سرنشینٍEC130E کومندو سولوی(commando solo)، هواپیما های هاوک(Global Howk) و... مواجه است. 6- تهدیدات علمی و اندیشه ای:شاید به جد بتوان گفت تهدیدات علمی به دلیل اینکه زمینه ساز بروز دیگر تهدیدات است از اهمیت بالایی برخوردار است. نظام سلطه با تولید نظریه های مادی گرایانه، انسان محورو الحادی در صدد انحراف افکار و اعتقادات مخاطب برآمده وزمینه پذیرش سلطه سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و... را فراهم می آورد. در ادامه این بحث در شماره های آینده به راهبرد های تهدید نر م دشمن، ابزار های تهدیدات نرم، گذر از تهدیدات نرم به جنگ نرم، ... و راه های مقابله با تهدیدات وجنگ نرم خواهیم پرداخت. ادامه دارد ... منبع : ماهنامه فرهنگی ، اجتماعی فرهنگ پاسداری سال اول ، شماره دوم آبان ماه 1388