ایران در صدر اهداف «گروه معادله»/ اسناد ارتباط هکرهای مرموز با آژانس امنیت ملی آمریکا +عکس

کنار هم گذاشتن قطعات پازل «گروه معادله» نشان می دهد این گروه مرموز هکری متعلق به آژانس امنیت ملی آمریکاست. بنابراین تعجبی ندارد که ایران در صدر اهداف عملیات های خرابکارانه این گروه قرار دارد.

در همین باره بخوانید:

›› استاکس نت: عملیات آمریکا و اسرائیل برای توقف برنامه هسته ای ایران +مستند

کسپرسکی طی یک گزارشِ مفصل، نشان داد که این گروه چگونه و با چه عمقی به شبکه های دولتی و خصوصی نفوذ کرده و اطلاعات محرمانه ی آن ها را دزدیده است. این گزارشِ تکان دهنده حاکی از حجم بالای سرقت اسناد و مدارک از نقاط مختلف دنیا بود. اگرچه کسپرسکی به طور صریح هیچ دولتی را حامی این بدافزار معرفی نکرد، اما علاوه بر شباهت بسیارِ این برنامه به دیگر بدافزارهای دولت آمریکا، میزان پیچیدگی آن نیز مؤید این واقعیت بود که هزینه ی هنگفتی پشت این بدافزار نهفته است که فقط می تواند نتیجه ی سرمایه گذاری یک (یا چند) دولت باشد. به عنوان مثال، این بدافزار، سال ۲۰۱۵، به عنوان اولین برنامه ای معرفی شد که قادر است تنظیمات و اطلاعات هارددرایو را دست کاری کند. طبق گزارش آزمایشگاه کسپرسکی، این گروه دست کم از سال ۲۰۰۱ صدها هدف حساس را مورد حمله قرار داده اند که در رأس آن ها زیرساخت های حساس کشورهای ایران و روسیه بوده است.

نقشه ی کشورهای هدف حملات «گروه معادله»، به ترتیب آلودگی. نام ایران و روسیه در صدر فهرست کشورهای آلوده قرار دارد. آزمایشگاه سایبری «کسپرسکی»، سال ۲۰۱۵، بخشی از اطلاعات مربوط به حملات گسترده ی گروه معادله را منتشر کرد که نشان می داد، زیرساخت های ایران بیش از هر کشور دیگری هدف این حملات قرار گرفته اند. (+)

در همین باره بخوانید:

›› آن چه باید درباره جاسوس افزار اسرائیلی «پگاسوس» بدانید

›› همه جنایت های رژیم صهیونیستی؛ از اشغالگری تا ترور و کودک کشی

کلیدهای سه گانه برای رسیدن به ریشه ی «گروه معادله»

سال ۲۰۱۳، یعنی دو سال پیش از کشف حیرت انگیز کسپرسکی، محققین آزمایشگاه پانگو در چین با بررسی یکی از نفوذهای غیرمجاز به سامانه ی یکی از اداره های دولتی داخلی این کشور، متوجه رشته کدی بسیار پیچیده شدند که به عنوان یک روزنه ی امنیتی موسوم به «درِ پشتی[۸]» برای نفوذ به سامانه های چینی استفاده می شد. این برنامه ی پیشرفته، خاصیت خودویرانگری داشت، یعنی اگر موفق به اجرای کامل نمی شد و توسط یک طرف ثالث رمزگشایی می شد، بلافاصله همه ی آثارش را از بین می برد و تنها با ارائه ی کد مخصوصی که نزد صاحب برنامه بود، مجدداً به کار می افتاد. محققین چینی توانستند این کد را کشف کرده و به برخی از اطلاعات این درِ پشتی دسترسی پیدا کنند. این برنامه از رشته کد «بی وی پی» (Bvp) و رشته ی عددی ۰×۴۷ (47×0) بسیار استفاده کرده بود. بنابراین این گروه چینی نام این برنامه را «بی وی پی۴۷» (Bvp47) گذاشت. اما استفاده از این ابزار، باز هم نیاز به کد دیگری داشت که فقط در دست طراحان آن بود.

ارتباط خانوادگی بدافزارهای «گروه معادله» (چپ) با بدافزارهای «استاکس نت»، «فلیم» و «گاس» (بدافزار دیگری که ارتباط نزدیکی با فلیم داشت و باز هم خاورمیانه را هدف قرار داده بود) (+)

کلید دوم برای کشف ریشه های گروه معادله در سال های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ پیدا شد. گروهی موسوم به «کارگزاران سایه[۹]» فایل های هکی را منتشر کرد که ادعا می کرد مربوط به اقدامات گروه معادله هستند. آزمایشگاه پانگو در این فایل ها، کد دومی را پیدا کرد که به آن ها اجازه ی دسترسی به Bvp۴۷ را می داد. محققان چینی به وسیله ی این کد توانستند کنترل ازراه دور این برنامه را به دست بگیرند و مطمئن شدند که این برنامه با هدف جاسوسی نوشته شده است. با این حال، همچنان ارتباط این برنامه ی جاسوسی به دولت آمریکا در هاله ی ابهام باقی بود. 

«بیش از ۲۸۷ نقطه ی هدف در ۴۵ کشور جهان طی ۱۰ سال»؛ نقشه ی (بالا) اهداف «گروه معادله» طبق گزارش سال ۲۰۱۷ «کارگزاران سایه» (که البته با توجه به این که ایران را در فهرست کشورهایی قرار داده که فقط اندکی آلودگی دارند، به نظر می آید کامل نیست)، به علاوه ی نمودار نحوه ی کار (پایین، چپ) و برخی از ویژگی های مهم (پایین، راست) درِ پشتی موسوم به «بی وی پی۴۷» در گزارش «آزمایشگاه پانگو». این درِ پشتی به قدری پیچیده و پیشرفته است که منابع مورد نیاز برای تعبیه و استفاده از آن صرفاً می تواند در اختیار بازیگران دولتی باشد. برخی از اهداف این برنامه در شبکه های ایزوله قرار داشته اند و به کمک عوامل نفوذی انسانی آلوده شده اند. (+)

کلید سومِ حل این معادله در اسناد فاش شده توسط «ادوارد اسنودن» افشاگر سرشناس آژانس امنیت ملی آمریکا، از پروژه ی «منشور» یا «پریزم[۱۰]» نهفته بود. محققان چینی شباهت بسیار زیادی میان اطلاعاتِ فاش شده در سال ۲۰۱۶ و اسناد ادوارد اسنودن مربوط به حملات آژانس امنیت ملی آمریکا پیدا کردند. در واقع، با کنار هم قرار دادن اطلاعات گروه چینی، جزئیات حملات گروه معادله و شیوه ی عملیاتی دولت آمریکا می توان به این نتیجه رسید که این سه دسته اطلاعات با تبعیت از یک الگوی ثابت، مربوط به یک گروه کاملاً حرفه ایِ وابسته به دولت آمریکا هستند. آزمایشگاه پانگو با مقایسه ی این داده ها صراحتاً اعلام کرد: «این اطلاعات کاملاً ثابت می کند که گروه معادله به آژانس امنیت ملی آمریکا تعلق دارد[۱۱].» 

 جلد گزارش فنی «آزمایشگاه پانگو» که صراحتاً «گروه معادله» را به «آژانس امنیت ملی» آمریکا منسوب می کند (دانلود گزارش به زبان انگلیسی) (+)

این تحلیل و اظهارنظرِ صریح در روزهای انتهایی ماه فوریه ی سال ۲۰۲۲ علنی شد. اگرچه این سؤال همچنان باقی است که چرا چنین گزارشی با دست کم ۵ سال تأخیر منتشر شده است، اما به هر حال، گزارش ۵۶ صفحه ای گروه چینی و اتهام زنیِ تا این اندازه صریح به دولت آمریکا درباره ی انجام حجم وسیعی از حملات سایبریِ غیرمجاز در دهه ی گذشته، توسط چینی ها سابقه نداشته است. این گزارش، با دقت بالایی جزئیات فنی برنامه ی مهاجم و برخی از اهداف آن را معرفی می کند. متأسفانه، در میان این اهداف، یکی از مؤسسه های تحقیقاتی ایران، ظاهراً نیز دیده می شود.

نام ایران در فهرست اهداف «گروه معادله» طبق گزارش «آزمایشگاه پانگو». با توجه به نشانی اینترنتی موجود در این فهرست، به نظر می آید «پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات» زیرمجموعه ی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، هدف این حمله بوده است (+)

جست وجوی عبارت «لاله» (که به عنوان زیردامنه [subdomain] در فهرست اهداف «گروه معادله» در ایران آمده) در پایگاه اینترنتی «پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات» به دو محصول قدیمی این پژوهشگاه منتهی می شود که میکروکامپیوترهای «لاله» هستند. آیا «گروه معادله» علاقه ی خاصی به کسب اطلاعات درباره ی این میکروکامپیوترها دارد؟ (+)

عمق نفوذ سایبری

در این که ایران، روسیه، چین و چند رقیب یا دشمنِ دیگرِ آمریکا اهداف اصلی نفوذ سایبری هستند، شکی نیست. با این وجود، محققان چینیِ آزمایشگاه پانگو نشان دادند که عمق نفوذ، به مراتب بیش تر از آن چیزی است که قبلاً تصور می شد. اسناد نشان می دهد که بیش از ۲۸۷ سوژه در بیش از ۴۵ کشور در زمره ی اهداف گروه معادله بوده اند. این نفوذ دست کم از ده سال پیش آغاز شده است. جالب تر این که یکی از اهدافِ حمله در کشور ژاپن، به عنوان سِرورِ واسطه برای حمله ی پوششی به دیگر اهداف استفاده می شده است. عمق و وسعت این حملات به قدری زیاد است که برخی آن را با دیگر حملات سایبری بزرگ آمریکا مانند پروژه ی پریزم مقایسه کرده اند[۱۲].

نمودار گزارش سال ۲۰۱۵ شرکت امنیت سایبری «کسپرسکی» روسیه که خط سیر زمانی بدافزارهایی را نشان می دهد که «گروه معادله» بین سال های ۲۰۰۱ و ۲۰۱۴ آن ها را ساخته است (+)

نکته ای که مسئولین و محققان چینی را بیش ازپیش آزار داده، این است که بین سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ بدافزارها و درِ پشتی های گروه معادله به برخی از زیرساخت های حیاتی جمهوری خلق چین نفوذ پیدا کرده اند. این در حالی است که آمریکا مدام چین را متهم به حملات سایبری علیه خود و متحدانش می کند. در یکی از آخرین موارد، ماه دسامبر سال گذشته (۲۰۲۱) دولت آمریکا شرکت چینی هوآوی را متهم به حمله ی سایبری علیه یکی از نهادهای مخابراتی کشور استرالیا کرد[۱۳]. طبیعتاً دولت چین و مسئولین شرکت هوآوی این اتهام را بی اساس و بدون استدلال خواندند، اما کشف بزرگ آزمایشگاه پانگو این بار چین را در موضع بالاتر قرار داده است. برخی از مسئولین چینی، دولت آمریکا را «امپراطوری هکرها» خوانده اند[۱۴]. سخنگوی وزارت خارجه ی چین نیز در روزهای آخر ماه فوریه ی سال ۲۰۲۲ از دولت آمریکا درباره ی این هجوم گسترده توضیح خواست[۱۵].

«هوا چون یینگ» سخنگوی وزارت خارجه ی چین، طی نشست خبری ۲۴ فوریه ی ۲۰۲۲، دولت واشینگتن را به خاطر حملات سایبریِ وابسته به «آژانس امنیت ملی» آمریکا به باد انتقاد گرفت و خواستار توضیح و مسئولیت پذیری بیش تر کاخ سفید در این باره شد. (+)

آزمایشگاه پانگو و تعاملات سیاسی

چنان که پیش تر هم تصریح شد، گزارش آزمایشگاه پانگو در نوع خود کم نظیر است. این گزارش، از لحاظ جزئیات فنی، بسیار دقیق، و از نظر صراحت لهجه در متهم کردن آمریکا، بسیار متهورانه است. همین نکات برجسته سبب جلب نظر رسانه ها و سپس عکس العمل رسمی دولت چین نسبت به این گزارش شد. بعد از تحریم های آمریکا که، سال ۲۰۱۹، اجازه ی استفاده از سیستم عامل اندروید را از کمپانی هوآوی گرفت، این شرکت به فکر طراحی و توسعه ی سیستم عامل خودش، تحت عنوان «هارمونی[۱۶]»، افتاد. آزمایشگاه پانگو نیز برای جلوگیری از نفوذهای سایبری و امنیتی در این سیستم عامل جدید، استخدام شد. بنابراین می توان این آزمایشگاه را جزء هکرهای اخلاق مدار یا اصطلاحاً «کلاه سفید[۱۷]» قلمداد کرد.

شرکت «هواوی» غول ارتباطاتی و مخابراتی چین طی سال های گذشته یکی از اهداف تحریم های شدید آمریکا بوده است. واشینگتن در حالی کشورهای دیگر مانند چین را به جاسوسی اینترنتی و عملیات خرابکارانه ی سایبری متهم می کند که خودش بارها از طریف بدافزارهای پیچیده، اقدام به خرابکاری در کشورهایی مانند ایران کرده است. (+)

در همین باره بخوانید:

›› تاوان دور زدن کدام تحریم های ایران: یک تیر و چند نشان آمریکا با تحریم «هوآوی»

›› هزینه های پکن برای همکاری با تهران/ کدام شرکت های بزرگ چینی نقره داغ شدند؟

به طور خاص، گزارش مفصل آزمایشگاه پانگو درباره ی گروه معادله، نشانه ی خوبی از تعامل کمپانی های چینی با انجمن هکرهای کلاه سفید است. اما از سوی دیگر، تأخیر طولانی آزمایشگاه پانگو در ارائه ی این گزارش گمانِ همکاری آن با دولت چین و دور شدن از انجمن هکرهای کلاه سفید را تقویت می کند. این شائبه، از آن جهت حائز اهمیت است که دولت چین، ماه دسامبر سال ۲۰۲۱، قانونی را تصویب کرد که مطابق آن هکرهایی که یک نقطه ضعف سایبری را شکار می کنند، باید آن را پیش از هرجای دیگر به وزارت صنعت و فناوری اطلاعات تحویل دهند. در واقع، دولت چین تلاش می کند متخصصان سایبری چینی را از حضور و مشارکت در انجمن ها و چالش های بین المللی دور کند.

یک ربات پلیس چینی در حال گشت زنی پیش از سومین نشست «گردهمایی مشورتی سیاسی خلق» چین در پکن در ماه مارس سال ۲۰۱۸ (+)

علاوه بر این، آزمایشگاه پانگو ارتباط نزدیکی با «توماس لین» افسر سایبری سنگاپور دارد. لین در حال حاضر، رئیس دو کمپانی سایبری بزرگ است: «کاسینک[۱۸]» (مخفف «مشاوره ی ابتکار امنیت رایانه ای»)، که چند ماه قبل توسط «اداره ی صنعت و امنیت» ایالات متحده در فهرست سیاه قرار گرفت[۱۹]، و «پونزن تکنولوژی[۲۰]»، که اعضای آزمایشگاه پانگو در چین از بنیانگذاران آن هستند و زیر نظر «وزارت امنیت کشور» چین فعالیت می کند. چندی پیش، برخی از رسانه ها از اقدامات تهاجمی این کمپانی علیه برخی از مخالفین دولت چین پرده برداشتند[۲۱]. آزمایشگاه پانگو، سال ۲۰۲۱، رسماً به «چی آن شین[۲۲]» غول سایبری چین، پیوست؛ کمپانی ای که رسماً به عنوان مأمور حفظ امنیت سایبری مسابقات المپیک و پارالمپیک زمستانی ۲۰۲۲ در پکن معرفی شد. ارتباط این کمپانی با ارتش چین، موسوم به «ارتش آزادی بخش خلق»، واضح و صریح است. 

«آزمایشگاه پانگو»، سال ۲۰۲۱، رسماً به «چی آن شین» غول سایبری چین، پیوست که مسئول رسمی حفاظت سایبری رقابت های المپیک و پارالمپیک زمستانی ۲۰۲۲ در پکن بود. (+)

اگرچه رسانه ها و مردم نسبت به جنگ های سخت افزاری بسیار حساس هستند، اما جنگ های سایبری نیز همراستا، یا حتی با گستردگی بیش تر از، جنگ های فیزیکی در جریان هستند. تلفات و تبعات جنگ نرم در برخی موارد حتی گسترده تر و عمیق تر از جنگ های سخت است. به عنوان مثال، چند هفته پیش از حمله ی روسیه به اوکراین، خطوط مقدم افسران سایبری، از جمله شرکت «کیواینتل[۲۳]» از سوی آمریکا و متحدانش به اوکراین اعزام شدند و فعالیت خود را دوچندان کردند[۲۴]. علاوه بر متخصصین سایبری، ادوات امنیتی و اطلاعاتی نیز در ابعادی گسترده به اوکراین صادر شد. جنگ سایبری چین و آمریکا نیز قدمتی چندده ساله دارد. تحریم گروه های سایبری چینی توسط دولت آمریکا یا حمله به آن ها تنها نشانه ای از دشمنی آن ها با یک دیگر است.

یک ربات پلیس چینی در نمایشگاه بین المللی تجهیزات پلیس در پکن در ماه می سال ۲۰۱۸. این ربات قادر به انجام وظایف مختلف، از جمله اسکن چهره ی افراد، است. (+)

ایران نیز در عرصه ی دفاعی و امنیتی اقداماتی جدی انجام داده است و در برخی موارد صدماتی نیز دیده است. در همین غائله ی کشف گروه معادله مشخص شد که مراکز پژوهشی و مطالعاتی ایران در معرض تهدیدی دائمی هستند. به نظر می رسد همان قدر که دفاع از مرزهای خاکی و آبی کشور از جمله ی واجبات ملی و مذهبی ماست، دفاع از حریم سایبری کشور نیز باید در زمره ی واجبات عینی قرار بگیرد. تجربه های تلخی که طی چند ماه اخیر در حوزه ی نظام سوخت رسانی، صداوسیما یا خرابکاری در مکان های نظامی و تحقیقاتی پدید آمد، نشانگر نیاز به تلاشی مضاعف برای حفظ امنیت کشور در این حوزه است.

در همین باره بخوانید:

›› «جاسوسِ داخل گوشی شما»/ همدستی امارات و عربستان با اسرائیل در نقض حقوق بشر +مستند