پروژه همجنس بازانه دیزنی با انیمیشن بازلایتر فعال شد

درآمد انیمیشن «سال نوری Lightyear»، در اولین هفته اکران در سینماهای آمریکا با وجود یک کمپین بازاریابی گسترده، بسیار ناامیدکننده بود. این فیلم که توسط پیکسار، یکی از شرکت های زیرمجموعه دیزنی تولید شده است، در سینماهای آمریکای شمالی ۵۱میلیون دلار فروخت، درحالی که انتظار می رفت درآمد آن بین ۷۰ تا ۸۵میلیون دلار باشد، به خصوص که یکی از زیرمجموعه های «داستان اسباب بازی» به حساب می آید؛ یکی از موفق ترین فیلم های تاریخ سینما به لحاظ تجاری. اما انیمیشن سال نوری چرا شکست خورد؟

اصرار روی ترویج همجنس گرایی در این فیلم، سروصدای زیادی به پا کرد و باعث شد اکران آن در بسیاری از کشورها ممنوع شود. علی رغم تبلیغات گسترده ای که پیکسار و دیزنی برای این فیلم انجام دادند، فیلم قبل از اکران با یک بحران انتقادی به دلیل صحنه های همجنس گرایی اش مواجه شد و ممنوعیت آن در چندین کشور عربی و آسیایی، نهایتا مانع از قرار گرفتنش در صدر باکس آفیس بین المللی شد.

این فیلم علاوه بر چین، در ۱۴کشور شرق و غرب آسیا به دلیل یک صحنه چندثانیه ای توقیف شد. دیزنی ابتدا این صحنه را حذف کرده بود، اما با تجمع و اعتراض کارمندانش ناچار شد آن را بازگرداند. این لحظه بسیار مهمی در تاریخ سینماست و می توان چنین رویدادی را یک نقطه عطف در جریان شناسی گفتمانی هنر هشتم دانست.

 در سال های گذشته تاکید بیش از حد فیلم های تجاری آمریکا روی مسائل همجنس گرایانه، مخاطبان زیادی را در سرتاسر دنیا آزار داده بود. هنوز جایگزین درخوری برای فیلم های آمریکایی در سطح کلان و جهانی پیدا نشده بود اما آمریکایی ها هم به هیچ وجه حاضر نبودند از این تم آزاردهنده دست بردارند. حتی اخیرا قانونی در آکادمی اسکار به تصویب رسید که یکی از شروط شرکت فیلم ها در این رویداد را وجود یک کاراکتر از اقلیت های جنسی در فیلم ها قرار داده بود.

 در دوران کرونا این نتفلیکس بود که جای کمپانی های بزرگ تولید و پخش فیلم در آمریکا را گرفت و همین نتفلیکس اتفاقا در زمینه ترویج چنین مسائلی به شکلی آزاردهنده تر و افراطی تر رفتار می کرد. نتفلیکس اخیرا و با پایان کرونا دچار بحران شدید اقتصادی شده است. در سه ماهه اول سال۲۰۲۲، حدود ۲۰۰هزار مشترک نتفلیکس کم شده اند و برآوردها حاکی از آن است که این شرکت تا سه ماهه دوم سال، دومیلیون مشترک دیگر خود را از دست بدهد. به گزارش CNBC ارزش سهام نتفلیکس درحال حاضر نسبت به ماه ژانویه (حدود پنج ماه پیش)، بیش از ۷۰درصد کاهش داشته است.

حالا یک کمپانی صاحب نام و باسابقه آمریکایی مثل دیزنی که در قرن بیستم جمهوری خواه بود، ابتدا تصمیم می گیرد که دربرابر اعتراض ها نسبت به چنین مضامینی پا پس بکشد، ولی کارمندان لیبرال مسلک همین کمپانی تظاهرات و اعتصاب می کنند و آن سه ثانیه بحث برانگیز دوباره به فیلم برمی گردد. در نتیجه فیلم در ۱۵کشور دنیا تحریم می شود و به لحاظ تجاری شکست می خورد.

حالا آمریکایی ها باید بین ادامه حضورشان در بازارهای جهانی و تاکید بی چون و چرا و مذاکره ناپذیر روی ترویج همجنس گرایی، یکی را انتخاب کنند. مساله اما بحث سر این نیست که آمریکایی ها و پسرعموهای اروپایی شان تمایل به همجنس گرایی دارند و باقی مردم دنیا ندارند و سر همین یک اختلاف سلیقه وجود دارد، این بحث کاملا سیاسی و استراتژیک است و به مسائلی فراتر از اتاق خواب افراد مربوط می شود. تاکید روی همجنس گرایی به عنوان رادیکال ترین نمود آزادی های فردی و راه ندادن به هر بحث و استدلالی در این خصوص یا به عبارتی، تبدیل کردن این اختیار محض به نوعی از مقدسات و از میان برداشتن هر ایده و قالب و چهارچوبی که از اجتماع و از سنت بر افراد وارد می شود، دستاویزی است که برای جا انداختن یک ایده جهان وطنی لیبرال از آن استفاده می شود.

گلوبالیسم، لیبرالیسم، پست مدرنیسم و فمینیسم واژه هایی هستند که در زیرلایه های این بحث باید به سراغ شان رفت اما با این حال ظاهرا این «اقتصاد سیاسی» نتوانست در میدان عمل به موفقیت برسد. موجی که درحال حاضر شاهد آن هستیم و هنوز بیش از حد همجنس بازی را در فیلم ها، سریال ها و انیمیشن های آمریکایی نشان می دهد، با نام «سینمای جدید کوییر» شناخته می شود. به عبارتی، خود آمریکایی ها هم این تم را «سینمای عجیب وغریب» می نامند. این به پست مدرنیستی بودن موج اخیر برمی گردد. به زن های همجنس باز که اصطلاحا لزبین نامیده می شوند هم در این موج بهای فراوانی داده شده است.

این با نظام سنتی جوامع که زن ها را در چهارچوب خانواده به مردان متکی می کرد تعارض دارد و از این جهت با فمینیسم پیوند می خورد. آزادی های بی چون و چرا و بی حد فردی که بحث ناپذیر هستند، لیبرالیستی بودن این جریان را نشان می دهد و همه اینها یک بسته بندی کلی را تشکیل می دهند که به عنوان گلوبالیسم و نفی هویت های محلی و منطقه ای شناخته می شود. سینمای کوییر جدید با پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی آغاز به کارکرد و با حمله روسیه به اوکراین و علامت هایی که از به هم خوردن نظم نوین جهانی رویت شد، به سراشیبی افتاد. اینجاست که می فهمیم حتی بوسه ای سه ثانیه ای در یک انیمیشن دیزنی هم به کلان ترین موضوعات سیاسی و استراتژیک جهان ربط دارد.

آیا همجنس گرایی از روز اول در سینما وجود داشت؟

در منابع اخیر آمریکایی گفته می شود اولین تصویر قابل توجه همجنس گرایی در یکی از فیلم های سال ۱۸۹۵ دیده شد، زمانی که دو مرد در فیلم سینمایی ویلیام کندی دیکسون، درحال رقصیدن با هم نشان داده شدند. در آن زمان، مردان به عنوان «دگرباش» یا حتی به صورت پر زرق وبرق دیده نمی شدند، بلکه این نوع ظواهر صرفا به عنوان فانتزی و شوخی عمل می کردند. با این حال، پارکر تایلر، منتقد فیلم، نزدیک به ۱۰۰ سال بعد اظهار داشت که این صحنه «با براندازی رفتارهای مرسوم مردانه، تماشاگران را شوکه کرد.» راستش این است که آن سکانس چیزی جز یک شوخی به روش «ضدتیپ» نبود. ضدتیپ یعنی اینکه یک قصاب با سیبیل های کلفت و هیکل درشت را نشان بدهیم که رفتاری بچه گانه دارد و این خودش مایه ای کمیک خلق می کند.

شاید این صحنه را بشود به زن پوشی در نمایش های روحوضی ایران تشبیه کرد که هیچ وقت، هیچ کس چنین چیزهایی را به همجنس گرایی ربط نداده بود. حالا اما پس از گذشت سال ها چنین صحنه ای، از آن به این شکل تفسیر می شود که برای بدعتی اینچنین، سابقه ای در اولین روزهای سینما پیدا شود و بدعت بودن آن نفی شود. باید دقت کنیم که همجنس گرایی، هم با روابطی که در آنها یک مرد ابزار لذت جویی جنسی توسط مردی دیگر قرار می گیرد متفاوت است و هم با روابط احتمالی افرادی که دچار اختلال هویت جنسی هستند و اصطلاحا «ترنس سکشوال» لقب می گیرند. این موارد قدیمی تر هستند اما چیزی که اخیرا موج آن به راه افتاده، برای اینکه بدعت به نظر نرسد، دنبال تاویل و کدگذاری مجدد روی نمونه های تاریخی گذشته است.

دوران هرج ومرج و رکود هالیوود و نمایش های عجیب از همجنس خواهان

در اواخر قرن نوزدهم و در دهه های ۲۰ و ۳۰ میلادی همجنس گرایی عمدتا از طریق قراردادها و کلیشه های مبتنی بر جنسیت به تصویر کشیده شد. غالبا شخصیت های مردی که قصد داشتند به عنوان همجنس گرا شناخته شوند، شخصیت های پر زرق و برق، زنانه و طنزآمیز در فیلم ها بودند.

اصطلاحات «پانسی» و «سیسی» به همجنس گرایی برچسب زدند و روحی گلدار، شیطنت آمیز و زنانه را که به مچ های سست و گام های خردکننده نسبت داده می شد، توصیف می کردند. تیپ پانسی به راحتی از دوران فیلم صامت به تصاویر ناطق سرایت کرد. شخصیت های مرد همجنس گرا به عنوان صاحبان مشاغل کلیشه ای زنانه، مانند خیاط، آرایشگر، یا طراح رقص به تصویر کشیده شدند. تقویت این کلیشه که مردان همجنس گرا به مشاغل خاصی محدود شده اند، در آن دوران غالب بود. شخصیت های لزبین مانند مردان همجنس گرا عنوانی نداشتند، اما همچنان با لباس های متقابل، صدای بم و داشتن یک شغل کلیشه ای مردانه تصویر می شدند.

اولین صحنه غیراخلاقی بین دو عضو همجنس در یک فیلم، در «قتل عمد»، اثر سسیل بی. دمیل(۱۹۲۲) نمایش داده شد. مارلن دیتریش اولین زنی بود که چنین نقشی را در دهه ۳۰ میلادی بازی کرد. در فیلم «روشنایی های شهر» سال ۱۹۳۱ به نویسندگی و کارگردانی چارلی چاپلین، صحنه های متعددی وجود دارد که به پرسش هایی در رابطه با اینکه دقیقا بین شخصیت چارلی و مرد مست ثروتمندی(هری مایرز) که در یک میهمانی با او ملاقات می کند، چه می گذرد، وجود دارد. این صحنه های مبهم و بحث برانگیز البته همچنان دلالت بر چیزی ندارند که امروز به عنوان همجنس گرایی معرفی می شود. ظاهرا با مردی طرفیم که توسط مردان قوی تر مغلوب می شود و از او سوءاستفاده می کنند.

این با کلیشه «مرد ولگرد» که چاپلین خالق آن بود، همخوانی دارد. در دوره رکود بزرگ در دهه ۳۰ میلادی مخاطبان سینما به میزان قابل توجهی کاهش یافته بودند. به همین دلیل، فیلمسازان فیلم هایی با مضامین و تصاویری تولید کردند که شوک بالایی داشت تا مردم را به بازگشت به سینما ترغیب کند؛ یک نوع ساختارشکنی برای جلب توجه از مخاطبان. این امر مستلزم گنجاندن موضوعات بحث برانگیزتر مانند فحشا و خشونت، ایجاد تقاضا برای پانسی ها و همتایان لزبین آنها برای تحریک یا شوکه کردن مخاطبان بود. با هجوم جدید این موضوعات تحریک آمیز، بحث هایی درمورد تاثیرات منفی این فیلم ها بر جامعه آمریکا ایجاد شد.

اولین سد در برابر ساختارشکنی های جنسی هالیوود

فقط مسائل جنسی نبود که هالیوود برای شوکه کردن مخاطب و بازکردن پایش به سینما از آنها استفاده می کرد. شرورها و دزدهای بزرگ هم به قهرمانان بعضی از فیلم ها تبدیل شده بودند و کم کم قوانینی وضع شد که جلوی این دو مورد را می گرفت. در واکنش به این وضع دادگاه عالی ایالات متحده حکم داد فیلم ها از حمایت «متمم اول قانون اساسی آمریکا» برخوردار نیستند، زیرا صنعت فیلم تجارتی است که می توان به راحتی از آن برای شیطان استفاده کرد و چندین دولت محلی قوانینی را تصویب کردند که اکران عمومی را از نمایش فیلم های «بی شرف» یا «غیراخلاقی» محدود می کرد.

متمم اول قانون اساسی آمریکا به آزادی های بی چون و چرای فردی در حوزه بیان دیدگاه ها حکم داده است. در همان ایام، تبلیغات رسانه ای پیرامون چندین رسوایی مشهور و همین طور خطر تحریم های کلیسا، رهبری صنعت فیلم را هم تحت فشار قرار داد تا یک هیات ملی سانسور ایجاد کند؛ هیاتی که به کد تولید فیلم معروف شد.

کد تولید تصاویر متحرک که به صورت ساده تر با عنوان کد تولید یا کد هایس هم شناخته می شود، هم برای کاهش سانسور بیشتر دولتی و هم برای جلوگیری از نابودی درآمد ناشی از تحریم های کلیسای کاتولیک و گروه های بنیادگرای پروتستان ایجاد شد. این هیات به طور رسمی می خواست تاثیر اخلاقی سینمای هالیوود را بر عموم مردم قضاوت کند. تشکیل این هیات پایان کاراکترهای «پانسی» و آغاز تصویرهایی بود که بیشتر محفوظ و لایه پیچی شده بودند و به شکل کنایی در زیرمتن مدفون می شدند. درحالی که این آیین نامه به صراحت بیان نمی کرد تصویرهای همجنس گرایی برخلاف قانون است، طبق این کد به تصویر کشیدن هر نوع انحراف جنسی، ازجمله همجنس گرایی، ممنوع بود.

شخصیت های همجنس گرا روی پرده هم به عنوان شرور یا قربانیانی که به دلیل همجنس گرایی خود مرتکب جنایت می شوند، نمایش داده می شدند. طبق قانون تولید، این شرورهای همجنس گرا باید توسط قانون مجازات می شدند تا با این قانون مطابقت داشته باشند که فیلم ها نمی توانند جرم را موفق تر از قانون قرار دهند. نمونه ای از اجرای کد تولید، شخصیت جوئل کایرو در فیلم «شاهین مالت» در سال ۱۹۴۱ است. در رمان اصلی شخصیت به وضوح همجنس گرا است، اگرچه در فیلم همجنس گرایی او مبهم است.

کد تولید نه تنها بر آنچه از فیلم های حاوی شخصیت های همجنس گرا حذف شده بود تاثیر می گذاشت، بلکه اغلب آنها را کاملا حذف می کرد. منتقدان سینمایی هم از کد تولید حمایت کردند زیرا اجازه می داد رفتارهای نامطلوب از دید عموم حذف شود. بسیاری از منتقدان اظهار داشتند تماشای نسخه سینمایی «ساعت کودکان ۱۹۶۱» The Children’s Hour با غیبت شخصیت های لزبین، درمقایسه با نمایشنامه اصلی لذت بخش تر بود.

دوران جنگ جهانی دوم تا دهه ۱۹۶۰

درطول جنگ جهانی دوم و متعاقب آن جنگ سرد، هالیوود به طور فزاینده ای مردان و زنان همجنس گرا را به عنوان سادیست ها، روان پریشان و شروران ضداجتماعی نشان می داد و همچنان همجنس گرایی به عنوان یک بیماری روانی طبقه بندی می شد.

از سال ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۶ جری لوئیس در چندین فیلم بازسازی شده در نقش هایی ظاهر شد که در اصل برای زنان نوشته شده بودند. او در فیلم های «آشپز جنگ ۱۹۵۰»، «وحشت زده ۱۹۵۳» و «پول از خانه ۱۹۵۳» ظاهر شد و به طور معمول با شریک زندگی اش دین مارتین، رفتارهای زنانه و نقش آفرینی مبهم جنسیتی را اتخاذ کرد. لوئیس از سوی مطبوعات به خاطر ارجاعات همجنس گرایانه اش موردانتقاد شدید قرار گرفت. کد سانسور به تدریج درطول دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ آزاد شد، تا اینکه با سیستم طبقه بندی فعلی که توسط انجمن تصاویر متحرک آمریکا در سال ۱۹۶۸ ایجاد شد، جایگزین شد. طی این سال ها در آمریکا اتفاقی رخ داده بود که با عنوان «انقلاب جنسی» شناخته می شود.

اساسا دهه شصت میلادی، دهه تحولاتی در جهان غرب بود که با احتوا بر یک پوچ گرایی دم غنیمت و یک نوع سرگیجه شاداب، داشت نطفه پست مدرنیسم را منعقد می کرد. از نظر فرهنگی، وضع به شکلی درآمده بود که دیگر مصرف کنندگان آمریکایی به درخواست کلیسای کاتولیک یا گروه های بنیادگرای پروتستان، کمتر فیلمی را تحریم می کردند.

این بدان معنا بود که فیلم هایی با محتوای اعتراض آمیز لزوما برای موفقیت نیازی به تایید قانون تولید هالیوود یا گروه های مذهبی نداشتند. درنتیجه، هالیوود برای رقابت با تلویزیون و دسترسی روزافزون به سینمای مستقل و بین المللی، به تدریج تمایل بیشتری به نادیده گرفتن کدها پیدا کرد. در طول دهه های ۱۹۵۰ تا ۶۰، شخصیت های همجنس باز در فیلم های آمریکایی با مفاهیم و روش های جنسی آشکارتری شناسایی شدند.

تلاش های نخستین برای شکستن مجدد ساختارها

درطول دوران پس از جنگ، جریان اصلی سینمای آمریکا ممکن بود از مردان جوان عجیب وغریب و حساسی که اشتباها متهم به همجنس گرایی شده اند، حمایت کند؛ مثل فیلم اقتباسی چای و همدردی (Tea andSympathy) محصول ۱۹۵۶. اما شخصیت های همجنس گرا اغلب از قسمت نهایی فیلم حذف می شدند یا به عنوان افراد نامتناسب خطرناکی که طعمه پایان خشونت آمیز و شایسته ای می شوند، به تصویر کشیده می شدند. برخی دیگر، تم های همجنس گرا را تقریبا به طور کامل حذف کردند؛ مانند فیلم اقتباسی گربه ای روی شیروانی داغ در سال۱۹۵۸. یک نمونه اولیه از هوموروتیکیسم در فیلم آمریکایی، فیلم The Strange One  در سال۱۹۵۴ بود. هوموروتیکیسم Homoeroticism  عبارت است از کشش جنسی بین همجنس ها.

این مفهوم با مفهوم همجنس گرایی متفاوت است و به طور خاص به خود میل اشاره دارد که می تواند موقتی باشد، درحالی که «همجنس گرایی» دلالت بر وضعیت دائمی هویت یا گرایش جنسی دارد. این مفهوم بسیار قدیمی تر از ایده قرن نوزدهمی همجنس گرایی است و درطول تاریخ هنرهای تجسمی و ادبیات به تصویر کشیده شده است. تا اینجا هنوز همجنس گرایی جنبه هویتی پیدا نکرده بود و صرفا به عنوان یک میل انحرافی قابل تحلیل بود. به هرحال شدت حساسیت قانون کد تا حدودی پس از سال۱۹۶۱ آرام تر شد و سال بعد ویلیام وایلر با بازی آدری هپبورن و شرلی مک لین اقتباسی وفادارتر از «ساعت کودکان» را بازسازی کرد. پس از اعتراف شخصیت مک لین به عشق هپبورن، او خود را حلق آویز کرد.

این سابقه ای را برای پایان های بد در فیلم های مربوط به همجنس گرایی ایجاد کرد. فیلم «نصیحت و رضایت» ۱۹۶۲ Advise & Consent  یک سناتور متاهل را به تصویر می کشد که به خاطر رابطه همجنس گرایانه اش در زمان جنگ مورد باج گیری قرار می گیرد و اولین فیلم جریان اصلی آمریکایی بود که یک کافه همجنس گرایان را نشان می داد. فیلم لورنس عربستان در سال۱۹۶۲ که به طور گسترده ای به عنوان یکی از مهم ترین فیلم های تاریخ سینما شناخته می شود، نه تنها شخصیتی را به تصویر می کشد که به شدت به همجنس باز بودنش اشاره می شود، بلکه دلالت بر رابطه بین دو مرد دارد. سال ها بعد، وقتی از دیوید لین درمورد همجنس گرایی در فیلمش پرسیدند، گفت: لارنس در تمام مدت، اگر نگوییم کاملا، لااقل مقداری همجنس گرا بود.

ما فکر می کردیم در آن زمان بسیار جسور بودیم: لارنس و عمر... «لارنس عربستان» از اولین نمونه های یک فیلم دگرباش جنسی بود که در گیشه به موفقیتی باورنکردنی رسید و سرشار از کنایه هایی برای پوشش دادن ماهیت همجنس گرایانه اش بود. پس از آن، بهترین مرد (۱۹۶۴) که در آن شخصیتی با بازی شلی برمن متهم به همجنس گرایی شد، اولین فیلم آمریکایی بود که از کلمه همجنس گرا استفاده کرد.

براک پیترز در سال۱۹۶۴ نقش یکی از اولین شخصیت های آشکارا همجنس گرا را در یک فیلم آمریکایی در «گروبردار The Pawnbroker» ایفا کرد. «درون دیزی کلاور Inside Daisy Clover» در سال۱۹۶۵ براساس رمانی به همین نام نوشته گاوین لمبرت، نمونه اولیه دیگری برای به تصویر کشیدن یک شخصیت آشکارا همجنس گرا یا دوجنس گرا بود. با این حال، فراتر از چند خط دیالوگ، دوجنسیتی بودن شخصیت تا حد زیادی به تکه های زیرمتن و کنایه محدود می شد.

همجنس گرایی در بعضی فیلم های پس از آن برجسته تر شد؛ ازجمله در فیلم هایی مانند «بازتاب هایی در چشم طلایی» (۱۹۶۷) و «کارآگاه»، «افسانه لیلا کلر»، «پی جی» و «گروهبان» همه محصول۱۹۶۸. در همان سال۱۹۶۸، «کشتن خواهر جورج» اولین فیلم انگلیسی زبانی شد که همجنس گرایان بالغ را به عنوان محور اصلی فیلم داشت. در آمریکا، تلاش ها برای خلق شخصیت های سینمایی همجنس گرا یا دوجنس گرا تا حد زیادی به افرادی مانند اندی وارهول و کنت آنجر محدود می شد که خارج از جریان اصلی بودند. با این حال، جریان اصلی تلاش های سینمای آمریکا برای بازاریابی فیلم از میان مخاطبان دگرباشان جنسی، در دهه۷۰ میلادی آغاز نشد.

هویت سازی برای همجنس گرایان پس از ماجرای استون وال

شورش های استون وال Stonewall مجموعه ای از اعتراضات خودجوش توسط اعضای جامعه همجنس گرایان بود. ماجرا سال۱۹۶۹ رخ داد؛ در ساعات اولیه صبح روز ۲۸ژوئن. این شورشی بود که در پاسخ به یورش پلیس به مسافرخانه استون وال در محله گرینویچ ویلج در منهتن نیویورک به وقوع پیوست. هنگامی که پلیس خشن شد، حامیان استون وال و دیگر بارهای همجنس بازان و مردم خیابان های محله هم با پلیس به خشونت مقابله کردند. این شورش ها به طور گسترده ای به عنوان رویدادی در نظر گرفته می شوند که جنبش آزادی بخش همجنس گرایان و مبارزه قرن بیستم برای حقوق LGBT در ایالات متحده را متحول کرد. همان طور که برای بارهای همجنس گرایان آمریکایی در آن زمان معمول بود، مسافرخانه استون وال متعلق به مافیا بود.

درحالی که یورش پلیس به کافه های همجنس گرایان در دهه۶۰ معمول بود، افسران این بار به سرعت کنترل اوضاع را در مسافرخانه استون وال از دست دادند. تنش ها بین پلیس شهر نیویورک و ساکنان همجنس گرای محله گرینویچ ویلج به تشکیل تجمعات بیشتری در عصر روز بعد و حتی هفته های بعد منجر شد.

در عرض چند هفته، ساکنان گرینویچ ویلج در گروه های فعالی سازماندهی شدند که خواستار حق زندگی آشکار با توجه به تمایلات جنسی خود و بدون ترس از دستگیرشدن بودند. سازمان های فعال جدید بر یک سری تاکتیک های مقابله ای متمرکز شدند و در عرض چندماه، سه روزنامه برای ترویج حقوق مردان همجنس گرا تاسیس شد. یک سال پس از آن، به مناسبت سالگرد ۲۸ژوئن۱۹۷۰، اولین راهپیمایی غرور همجنس گرایان در شیکاگو، لس آنجلس، نیویورک و سانفرانسیسکو برگزار شد. در عرض چندسال، سازمان های حقوق همجنس گرایان در سراسر ایالات متحده و جهان غرب تاسیس شدند. امروزه رویدادهای LGBT Pride  هرساله در ماه ژوئن به افتخار شورش های استون وال برگزار می شود که به رژه همجنس گرایان مشهور است.

پس از شورش های استون وال در سال۱۹۶۹، هالیوود شروع به نگاه کردن به همجنس گرایان به عنوان یک جمعیت مصرف کننده احتمالی کرد. هالیوود همیشه چنین بود و اقلیت ها را هم به عنوان بازاری خاص در نظر می گرفت. همچنین در دهه۷۰ بود که برخی از قوانین ضدهمجنس گرایان در آمریکا تغییر کرد. فیلم «پسران در گروه۱۹۷۰The Boys in the Band » به کارگردانی ویلیام فرید کین اولین تلاش هالیوود برای بازاریابی یک فیلم بین مصرف کنندگان همجنس گرا بود. فیلمی که براساس نمایشنامه ای به همین نام ساخته شد و در جراید اصلی به عنوان نشان دهنده «نقطه عطف حقایق» مورد استقبال قرار می گرفت و اغلب به دلیل تقویت کلیشه های ضدهمجنس گرایان مورد انتقاد آنها قرار می گرفت. این فیلم گروهی از مردان همجنس گرا و دوجنسه را نشان می داد که همگی ناراضی، بدبخت و عوضی هستند.

درمقابل، «ثروت و چشم مردان Fortune and Men’s Eyes» محصول۱۹۷۱ به کارگردانی هاروی هارت، به موضوع همجنس گرایی در زندان می پردازد و همجنس گرایان را به شیوه ای نسبتا باز و مورد پسند خود آنها به تصویر می کشد. علی رغم انتقادها و ناکامی ها در فیلم پسران گروه، نحوه برخورد با همجنس گرایی در جریان اصلی فیلم آمریکایی، به تدریج در طول دهه۷۰ نرم تر شد؛ به خصوص اگر فیلم برای مخاطبان همجنس گرا کارگردانی می شد؛ مثل فیلم یک چیز بسیار طبیعی (۱۹۷۳) یا حتی فیلم هایی که برای یک مخاطب جهان وطنی-لیبرال ساخته شده اند؛ مثل «چیزی برای همه» (۱۹۷۰)، «کاباره» (۱۹۷۲) و «قصیده بیلی جو» (۱۹۷۶). علی رغم تحمل رو به رشد همجنس گرایی در طول دهه۷۰، برخی از فیلم های هالیوود درطول دهه هنوز همجنس گرایی را به عنوان یک توهین یا یک شوخی به تصویر می کشند. گاهی اوقات شخصیت های همجنس گرا در فیلم های جریان اصلی به عنوان افراد ناسازگار خطرناکی که نیاز به معالجه یا کشته شدن داشتند، نشان داده می شدند.

برخی فیلم ها حتی از کامنت های تحقیرآمیز ضدهمجنس بازی استفاده می کنند که اغلب توسط قهرمان داستان بیان می شد؛ آن هم به شیوه ای که در فیلم های هالیوود به رغم توهین های نژادپرستانه غلیظ آمریکایی، راجع به سایر گروه های اقلیت انجام نمی شد. برای مثال، فیلم هایی مانند «گشت زنی Cruising» به کارگردانی ویلیام فرید کین محصول و فیلم «پنجره Windows» به کارگردانی گوردن ویلیس، هر دو محصول۱۹۸۰، همجنس گرایان را در یک نور بی امان منفی به تصویر می کشند.

پذیرش آهسته و روبه رشد همجنس گرایی در سینما تا اوایل دهه۸۰ ادامه یافت تا اینکه دو عامل جدید اضافه شدند و ورق دوباره برگشت؛ اول افزایش نفوذ سیاسی گروه های بنیادگرای مسیحی، متعهد به برنامه های اجتماعی و اقتصادی محافظه کارانه و سنتی گرا و عامل دوم ظهور همه گیری ایدز HIV/AIDS. مباحث همجنس گرایانه در دهه۸۰ میلادی تا حدود بسیار زیادی در سینمای آمریکا و البته جامعه آن محدود شد و کنار رفت. مردم همجنس گرایان را عامل گسترش بیماری مخوف و علاج ناپذیری به نام ایدز قلمداد می کردند و حتی به طور خودجوش به کلونی های آنها حمله می شد.

سینمای کوئیر جدید  (New Queer Cinema)

«سینمای کوئیر جدید» اصطلاحی است که برای اولین بار توسط مجله علمی B. Ruby Rich in Sight & Sound در سال ۱۹۹۲ برای تعریف و توصیف جنبشی در فیلمسازی مستقل با مضامین عجیب در اوایل دهه ۹۰ میلادی ابداع شد. نام این جنبش برگرفته از کار نظریه پرداز فیلم، برنیس رینود است که از اصطلاح «سینمای کوئیر» برای توصیف این مجموعه آثار نوظهور استفاده کرد و البته و این ابداع را به روبی ریچ، محقق آمریکایی هم نسبت می دهند. از این جریان به عنوان «موج جدید کوئیر» Queer New Wave هم یاد می شود. این اصطلاح پیرو استفاده از کلمه دگرباش در نوشته های دانشگاهی دهه های ۸۰ و ۹۰ میلادی ایجاد شد و تعریف شکلی از تمایلات جنسی که سیال و به علاوه مخرب درک سنتی بودند را به دست می داد. این اصطلاح به شکلی فراگیر برای توصیف هویت و تجربه همجنس گرایان، لزبین ها، دوجنس گرایان و تراجنسیتی ها به کار می رفت.

 بحث دگرباشی جنسی دیگر داشت جنبه هویتی پیدا می کرد. به طور سنتی، ژانرهای «سینمای دگرباش» از جریان اصلی «سینمای همجنس گرایان» متفاوت است. ژانرهای سنتی معمولا شامل ملودرام های معمولی با تمرکز بر مردان همجنس باز طبقه متوسط ​​بود. ویژگی بارز سینمای کوئیر جدید رد روایت غالبی بود که همجنس گرایان را قربانی معرفی می کرد و با محوریت مردان همجنس گرای سفیدپوست طبقه متوسط جلو می رفت. فیلم های جنبش جدید سینمای کوئیر معمولا دارای مضامین خاصی بودند، مانند نگاه به زندگی قهرمان های LGBT که در حاشیه جامعه زندگی می کردند. چنین جریانی قبل از سینمای آمریکا، در سینمای هنری اروپا وجود داشت؛ همچنان که فستیوال هایی مثل کن و ونیز و برلیناله، قبل از اینکه مراسم اسکار، یکی از شروط حضور فیلم ها در این رقابت را وجود شخصیت های همجنس گرا در داستان قرار بدهد، جایزه ویژه ای برای فیلم های همجنس گرا اختصاص داده بودند.

در همین رابطه سوزان هیوارد بیان می کند که سینمای کوئیر قبل از اینکه به آن برچسب رسمی داده شود، چندین دهه وجود داشت، مانند فیلم های کارگردانان فرانسوی ژان کوکتو(Le Sang d’un Poète در ۱۹۳۴) و ژان ژنه(n chant d’amour در سال ۱۹۵۰). سینمای کوئیر با فیلم های آوانگارد و زیرزمینی مرتبط است(مثلا فیلم های اندی وارهول در دهه ۶۰). در فیلم های آوانگارد، فیلمسازان لزبین هستند که میراث سینمای کوئیر را به وجود آوردند، به ویژه اولریکه اوتینگر، شانتال آکرمن و پراتیبا پارمار. چیزی که تاثیر مهمی بر توسعه سینمای کوئیر گذاشت، فیلم های هنری اروپایی دهه های ۷۰ و ۸۰ میلادی اثر راینر ورنر فاسبیندر بود(به عنوان مثال، فیلم کوئرل محصول ۱۹۸۲، براساس رمان ژان ژنه، نویسنده فرانسوی).

پیش از آن هم رزا فون پرونهایم از اواخر دهه ۶۰ بیش از ۱۰۰ فیلم با موضوعات عجیب وغریب ساخت که بسیاری از آنها در سطح بین المللی به نمایش درآمده و رتبه بندی شده اند. برخی از فیلم های این کارگردان نقطه عطفی در سینمای کوئیر محسوب می شوند. فون پرونهایم به نماد بین المللی سینمای کوئیر تبدیل شد. تاثیر دیگر بر سینمای کوئیر را فیلمساز برزیلی هکتور بابنکو گذاشت که در فیلم «بوسه زن عنکبوتی» محصول سال ۱۹۸۵، مردی را در زندان به تصویر می کشد که توسط هم سلولی اش اغوا می شود. فیلم های او همچنین روی وجود رابطه ای بین ستم جنسی، اجتماعی و سیاسی تاکید داشت و آن را مورد بررسی قرار می داد که همین موارد در ادامه به تم های کلیدی سینمای کوئیر جدید تبدیل شدند. اساسا سینمای آمریکای لاتین هم سهم قابل توجهی در ترویج همجنس گرایی داشت. حتی معادل سینمای جدید کوئیر، اصطلاح سینمای جدید ماریکون هم وجود دارد که موج جدید همجنس گرایی در سینمای لاتین بود و حداقل یک دهه زودتر از ایالات متحده به راه افتاد.

شناسایی سینمای کوئیر احتمالا در اواسط دهه ۸۰ از طریق تاثیر نظریه کوئیر ظاهر شد و توسط نظریه فمینیستی توسعه یافت. فیلمسازان سینمای دگرباش گاهی در ژانرهایی فیلم می ساختند که معمولا جریان اصلی درنظر گرفته می شد. سپس با به تصویر کشیدن «مساله لذت» و بزرگداشت زیاده روی، قراردادها را زیرپا می گذاشتند، یا با اضافه کردن مضامین همجنس گرایانه یا عناصر تاریخی، قراردادهای معمول را نفی می کردند. مثلا یک فیلم تاریخی آلمانی محصول ۱۹۹۱ به نام ادوارد دوم. فیلمسازان سینمای کوئیر خواستار «تکثر صداها و تمایلات جنسی» بودند.

ویژگی های گفتمانی در سینمای کوئیر جدید

سینمای کوئیر جدید با تکیه بر نظریه های آکادمیک پست مدرنیستی و پساساختارگرایانه دهه ۸۰، هویت و جنسیت انسانی را به جای ثابت بودن، به عنوان یک ساختار اجتماعی و در نتیجه سیال و تغییرپذیر معرفی کرد. در دنیای سینمای کوئیر جدید، تمایلات جنسی، در بیشتر اوقات یک نیروی آشفته و برانداز است که با ساختارهای قدرت دگرجنس گرای مسلط، بیگانه شده و اغلب به طرز وحشیانه ای سرکوب می شود. فیلم های جنبش «سینمای کوئیر جدید» اکثر اوقات تصاویر صریح و غیرقابل توجیهی از فعالیت های جنسی همجنس گرایان را به نمایش می گذارند و روابط آنها را طوری ارائه می کنند که مفاهیم سنتی دگرجنس گرایانه خانواده و ازدواج را بازسازی می کند. درحالی که تلاش می شد این فیلم ها لزوما با یک جنبش سیاسی خاص همذات پنداری نکنند و جنبه آنارشیک گفتمان شان حفظ شود، اما همیشه رادیکال بودند، زیرا به دنبال به چالش کشیدن و زیرپا گذاشتن مفروضات مربوط به هویت، جنسیت، طبقه، خانواده و جامعه بودند.

شاید شروع عملی این جریان با مستند «پاریس درحال سوختن» بود. این مستند در سال ۱۹۹۱ مخاطبان را با قلمرو خرده فرهنگی دیگری آشنا کرد. کارگردان فیلم جنی لیوینگستون واقعیات درگ بال ها و خانه های نیویورک و افراد رنگین پوستی را که این فضاها را اشغال کرده بودند به تصویر کشید. این یک دنیای زیرزمینی بود که بسیاری از آمریکایی ها با آن ناآشنا بودند. فرهنگ درگ بال(که همچنین به عنوان جامعه خانه-تالار، صحنه رقص، فرهنگ سالن رقص یا اصطلاحات مشابه هم شناخته می شود) یک خرده فرهنگ زیرزمینی LGBTQ+ آفریقایی-آمریکایی و لاتین است که از شهر نیویورک سرچشمه گرفته است. از اواخر قرن نوزدهم، اعضای جامعه زیرزمینی LGBTQ+ در شهرهای بزرگ شروع به سازماندهی بالماسکه های متقابل لباس کردند. این هم در مخالفت با قوانینی بود که افراد را از پوشیدن لباس های مرتبط با جنس مخالف منع می کرد و هم در تقابل با سالن های مشابه و رسمی که اگرچه از نظر نژادی برای شرکت کنندگان مختلف، مختلط بود، اما معمولا توسط افراد سفیدپوست هدایت و قضاوت می شد. مستند «پاریس درحال سوختن» این جنبش زیرزمینی را علنی کرد. رقص «سبک و مد» هم که به عنوان محوری در تجربه درگ به نمایش گذاشته شد، به طور ویژه بر هنر مدونا، نماد موزیک پاپ تاثیر گذاشت.

نه تنها فیلم های کوئیر مکررا به بحران ایدز در دهه ۸۰ میلادی اشاره می کردند، بلکه خود این جنبش سینمایی را می توان پاسخی به همین بحران دانست. لحن و انرژی این فیلم ها منعکس کننده خشم قاطعانه سازمان های فعال ایدز در دهه گذشته بود. ویدئوهای فعالان ایدز، به طور ویژه تاثیر زیادی بر مضامین و تصاویر جنبش کوئیر جدید داشتند. این فیلم ها درباره شکست دولت رونالد ریگان در واکنش به همه گیری ایدز و بدنامی اجتماعی که جامعه همجنس گرایان به واسطه آن تجربه می کردند، توضیح می دادند. با توجه به نامرئی بودن نسبی ارجاعات به ایدز در جریان اصلی فیلمسازی هالیوود، کار جنبش کوئیرسینما توسط جامعه همجنس گرایان مورد استقبال قرار گرفت.

ورود جدی به جریان اصلی سینما

با شروع دهه ۲۰۱۰، تعدادی از فیلمسازان دگرباش جنسی، ازجمله رز تروش و تراویس متیوز، روند جدیدی را در فیلمسازی دگرباشان ابداع کردند. ریچ، از رواج دهندگان اصلی عبارت New Queer Cinema، ظهور فیلم های جریان اصلی با مضمون دگرباشان جنسی در اواخر دهه ۲۰۰۰ را به عنوان یک لحظه کلیدی در تکامل این ژانر شناسایی کرده است. «کوهستان بروکبک»، «بچه ها حال شان خوب است» و «میلک» تعدادی از این فیلم ها هستند. فیلم فرانسوی «آبی گرم ترین رنگ است» که برنده نخل طلای جشنواره فیلم کن در سال ۲۰۱۳ شد هم به عنوان یک نمونه قابل توجه مشخص شده است. ازجمله فیلم هایی که ریچ به آنها اشاره کرد عبارتند از: «زهر» اثر تاد هاینز(۱۹۹۱)، فیلم کوتاه «RSVP» از فیلمساز کانادایی لوری لیند(۱۹۹۱)، «شورشیان روح جوان» اثر ایزاک جولین(۱۹۹۱)، «ادوارد دوم» از درک جارمن(۱۹۹۱)، «سوون Swoon» از تام کالین(۱۹۹۲) و «پایان زندگی» اثر گرگ اراکی(۱۹۹۲). تمام فیلم ها به وضوح قهرمانان و سوژه های همجنس گرا را نشان می دهند. تصاویر صریح و غیرقابل توجیه با ارجاع به رابطه جنسی همجنس گرایان؛ و رویکرد تقابلی و اغلب متضاد نسبت به فرهنگ دگرجنس گرا.

این کارگردانان در زمانی فیلم های خود را می ساختند که جامعه همجنس گرایان با چالش های جدید ناشی از بحران ایدز در دهه ۸۰ و موج سیاسی محافظه کارانه ای که ریاست جمهوری رونالد ریگان در ایالات متحده و دولت مارگارت تاچر در انگلستان ایجاد کرد، مواجه بود. پادشاه آلمان در سال ۱۹۸۶ مبتلا به ایدز شد و در سال ۱۹۹۴ در ۵۲ سالگی درگذشت. ترویج عمومی حقوق همجنس گرایان، او را به عنوان یک فعال با نفوذ در جامعه LGBT معرفی کرده است. نظریه «کوئیر و سیاست» در محافل آکادمیک درحال ظهور بود و طرفداران آن استدلال می کردند که جنسیت و مقوله های جنسی مانند همجنس گرایان و دگرجنس گرایان، یک سری ساختارهای اجتماعی تاریخی هستند که ذیل نگرش های فرهنگی تغییر کرده اند. ریچ می گفت بسیاری از فیلم ها شروع به بازنمایی جنبه های جنسی کردند که بدون شرم و نامتعارف بودند و از همین جا عبارت «سینمای کوئیر جدید» را ابداع کرد. یکی دیگر از نمونه های مهم سینمای کوئیر جدید شامل اولین فیلم بلند ساخته شده توسط یک لزبین سیاه پوست، زن هندوانه ای(۱۹۹۶) اثر شریل دانیه است.

سینمای جدید کوئیر پس از ۳ دهه به سمت چه سرنوشتی پیش می رود

هر چه به سال های اخیر نزدیک تر می شویم، ترکتازی سینمای آمریکا در زمینه ترویج و عادی سازی همجنس گرایی بیشتر می شود. این قضیه از داخل خود آمریکا به راحتی قابل اصلاح نیست؛ هرچند مخالفان زیادی دارد؛ اما وقتی گلوبالیسم به سد کشورهای دیگر بخورد، به طور قطع بسته به قدرت و میزان استقامت آن کشورها با مشکل مواجه خواهد شد. آیا کسی تصور می کند که گلوبالیسم پیروز نهایی تاریخ است و هیچ نیرویی یارای مقابله با آن را ندارد؟ به نظر نمی رسد چنین باشد.

به هر حال در داخل خود آمریکا هم تقابل هایی با این جریان صورت گرفته است. وقتی سال گذشته فیلم فرانسوی «نانازها» که تصاویری تحریک آمیز و جنسی از کودکان را نمایش می داد، در پلتفرم نتفلیکس قرار گرفت و برای اولین بار برخوردهای جهانی با این دست محتواهای غربی در سراسر دنیا شکل گرفت، چاد پکنولد که یک فیلسوف مذهبی اهل ایالات متحده است، مطلبی دراین باره نوشت که نشان می داد در خود آمریکا هم مخالفت هایی با این جریان وجود دارد. برخورد با نانازها با وجود اینکه فیلمی بسیار صریح تر و ساختارشکن تر از سال نوری بود، ابعاد کوچک تری داشت و حالا برخوردهای جهانی پررنگ تر، جدی تر و موثرتر شده اند.

چاد پکنولد در مقاله اش می نویسد: «همه ما ده ها سال است که راهپیمایی پایدار اخلاق جنسی مترقی را مشاهده می کنیم و مرزهای اخلاقی را یکی پس از دیگری در موهوم ترین و غیرعادی ترین زمینه ها سرنگون کرده ایم. از تصویب اوبرگفل Obergefell (قانونی شدن ازدواج همجنس بازان آمریکا در سال ۲۰۱۵) تا تصویب قانون Bostock (قانونی که در سال ۲۰۲۰ تصویب شد و اخراج کارمندان شرکت ها به دلیل تمایل به همجنس بازی را ممنوع می کرد)، همه مراحل فوق العاده سریع طی شدند و وقتی ایالت کالیفرنیا پیشنهاد می کند که سن رضایت به رابطه جنسی، به ۱۴ سال کاهش یابد، گروه هایی با گرایش جنسی پدوفیلی، تحت عنوان حمایت از این قانون، کودکان را دارای حق ورود به جامعه دگرباشان جنسی می کنند.

او سپس به فیلم «نانازها» که در نتفلیکس منتشر شده بود و اعتراضات فراوانی را برانگیخت اشاره می کند و می نویسد دادخواست برای توقیف فیلم در گردش است. این دادخواست دقیقا آنچه را که مدافعان فیلم انکار می کنند، بیان می کند، یعنی اینکه نانازها یک دختر ۱۱ ساله را «برای لذت تماشای کودک شناسان» ابزار جنسی می کند و «بر فرزندان ما تاثیر منفی می گذارد.»

چاد پکنولد سپس اضافه می کند که «باید حواس مان را جمع کنیم. ما باید از فرزندان خود محافظت کنیم. ما باید مراقب آن جاده ای باشیم که با دقیق ترین اهداف آسفالت شده است. مانند قرون وسطی، ما باید این حس را پیدا کنیم که کنجکاوی یک گناه است. نیازی به دیدن همه چیز نیست.

مبادا سرنوشت «گوگرد و آتش» سدوم و گومورا در انتظار ما باشد(شهرهای سدوم و عموره که در کتاب های آسمانی ازجمله قرآن به آنها اشاره شده است. به‏ دلیل گناه لواط، مردمان این شهرها مورد عذاب الهی قرار گرفته و نابود می شوند.) شاید حداقل بتوانیم توافق کنیم که باید از تماشای رقص جنسی و تحریک آمیز یک کودک ۱۱ ساله چشم پوشی کنیم. به طور جدی این امکان را نمی توان نفی کرد که در صورت شکست بیرونی جریان گلوبالیسم و ترویج همجنس گرایی به عنوان یکی از زیرمجموعه های گفتمانی آن، در خود آمریکا هم گروه هایی که با این روند مخالف هستند، نیروی مجدد پیدا کنند و در برابرش بایستند.