فتنه ناتو چگونه به قزاقستان رسید؟

تکفیری های قزاقستان که بین ۲ تا ۴ هزار نفر برآورد می شوند در روزها و هفته های اخیر از طریق سوریه و سپس ترکیه و با پروازهای مستقیم وارد آلماتی شده اند .

سیر تحولات روزهای اخیر در قزاقستان و نحوه شکل گیری آشوب ها نشان می دهد برخی طرف ها به طور ویژه از آنچه در این کشور در حال وقوع است سود می برند و به خصوص نقش مخرب ناتو و کشورهایی مانند بریتانیا، فرانسه، آمریکا و ترکیه را در این زمینه نمی توان نادیده گرفت. در این میان ترکیه به عنوان کشور خط مقدم ناتو در منطقه وارد عمل شده و بعد از اقدامات تخریبی و حمایت از فعالیت تروریست های تکفیری در سوریه، لیبی و عراق و استفاده از آنها به عنوان ابزار پیشبرد اهداف خود در جنگ قره باغ با ارمنستان، این بار به نیابت از ناتو به سراغ قزاقستان رفته که علیرغم حضور در سازمان کشورهای ترک، به علت قدرت اقتصادی و توان امنیتی خود، چندان حرف شنوی از ترکیه و اردوغان ندارد و اهداف سیاسی و اقتصادیش را به طور مستقل پیگیری می کند.

روز پنج شنبه ۱۶ دی ماه ۱۴۰۰ سخنگوی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران، در پاسخ به سوال خبرنگاران در خصوص آخرین وضعیت تحولات در قزاقستان اظهار داشت: همانطور که پیشتر هم تاکید شد ثبات و امنیت در قزاقستان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و لذا امیدواریم روند بازگشت آرامش به آن کشور هرچه بیشتر تسریع گردد. آقای خطیب زاده در ادامه جمله ای بر زبان آورد که نشان می دهد تحلیلگران و تصمیم گیران در ایران از سرنخ ناآرامی ها در قزاقستان بی اطلاع نیستند. وی گفت: روشن است تحولات جاری در قزاقستان یک موضوع داخلی است اما برخی طرف های خارجی با سوء استفاده از شرایط، درصدد دامن زدن به ناآرامی ها و ایجاد بی ثباتی دراین کشور هستند.

سوالی که در اینجا به ذهن متبادر می شود این است که کدام طرف های خارجی از ناآرامی و بی ثباتی در قزاقستان منتفع می شوند؟ بدیهی است کشورهایی مانند روسیه متحد اصلی قزاقستان و چین که نگران حفظ امنیت مسیر زمینی جاده ابریشم جدید خود یا همان طرح یک کمربند یک جاده است، هیچ علاقه ای به آشوب و ناآرامی در قزاقستان ندارند و از همین رو روسیه بدون هیچ گونه رودربایستی و اهمیت قائل شدن برای واکنش ها و جنجال های رسانه ای غرب منضبط ترین و خشن ترین نیروهای نظامی خود را با سابقه نبردهای شهری به این کشور پهناور آسیای میانه فرستاده و در رسانه های خود در حال گرا دادن در مورد ماهیت عوامل خارجی شکل گیری این درگیری ها و منازعات است.

اگر چه برای تحلیل چنین رویدادهایی در حوزه علوم انسانی به طور قطع باید متغیرهای متنوعی را دخیل دانست و نمی توان از عواملی مانند مناسبات قدرت در داخل کشور قزاقستان، رقابت برخی کشورهای منطقه و اروپایی و تشدید مشکلات اقتصادی در این کشور گذشت، اما سیر تحولات روزهای اخیر در این کشور و نحوه شکل گیری آشوب ها نشان می دهد برخی طرف ها به طور ویژه از آنچه در این کشور در حال وقوع است سود می برند و به خصوص نقش مخرب ناتو و کشورهایی مانند بریتانیا، فرانسه، آمریکا و ترکیه را در این زمینه نمی توان نادیده گرفت.

در این میان ترکیه به عنوان کشور خط مقدم ناتو در منطقه وارد عمل شده و بعد از اقدامات تخریبی و حمایت از فعالیت تروریست های تکفیری در سوریه، لیبی و عراق و استفاده از آنها به عنوان ابزار پیشبرد اهداف خود در جنگ قره باغ با ارمنستان، این بار به نیابت از ناتو به سراغ قزاقستان رفته که علیرغم حضور در سازمان کشورهای ترک، به علت قدرت اقتصادی و توان امنیتی خود، چندان حرف شنوی از ترکیه و اردوغان ندارد و اهداف سیاسی و اقتصادیش را به طور مستقل پیگیری می کند.

تکفیری های قزاقستان که بین ۲ تا ۴ هزار نفر برآورد می شوند در روزها و هفته های اخیر از طریق سوریه و سپس ترکیه و با پروازهای مستقیم وارد آلماتی شده اند و مقامات امنیتی قزاقستان که نگران تکرار رویه های این نیروهای تروریستی هستند ورود تمامی پروازهای شرکت ترکیش ایرلاینز را به فرودگاه های سراسر خاک قزاقستان ممنوع کردند.

در عین حال عده ای از این افراد خودشان را به قزاقستان رسانده اند که البته به سرعت توسط نیروهای امنیتی این کشور شناسایی و دستگیر شده اند. از جمله این اشخاص می توان به آرمان جوماگلیدف، ملقب به آرمان وحشی، اشاره کرد که در سال های اخیر به طور مرتب به همراه همفکرانش به سوریه و عراق رفت و آمد داشت و البته مقامات قزاقستان برای جلب رضایت آمریکا و همپیمانان غربی آن چشم خود را روی این تحرکات بسته بودند. اما حالا تاوان این بی توجهی و همراهی اشتباه را می پردازند و تروریست های تکفیری به ابزار ناتو برای ایجاد آشوب در قزاقستان با هدف تحت فشار قراردادن روسیه و چین مبدل شده اند. انتشار تصاویری از توزیع اسلحه در شهرهای مختلف قزاقستان توسط خودروهای بی نام و نشان هم ثابت می کند آنچه در این کشور رخ می دهد صرفا اعتراضات ساده اقتصادی نیست یا اگر هم جرقه اعتراضات چنین مسائلی بوده حالا سررشته امور از دست معترضان واقعی خارج شده و اهداف دیگری از این اعتراضات دنبال می شود. 

تروریست های تکفیری با اعلام تشکیل جبهه آزادی بخش قزاقستان، هدف خود را مقابله با اشغالگری روسیه اعلام کرده و با برپایی نماز جماعت در شهر آکتائو خواستار برپایی خلافت در این کشور شده اند. اقداماتی کاملا آشنا که خاطرات تلخ اقدامات تکفیری های مورد حمایت آمریکا، انگلیس، ترکیه و برخی کشورهای عربی را در سوریه، عراق، لیبی و غیره زنده می کند. جالب آنکه پان ترک ها و حامیان جبهه آزادی بخش قزاقستان با حضور در شبکه های اجتماعی قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهوری قزاقستان را خائن به آرمان ملت ترک و جاسوس روسیه و عامل پوتین توصیف کرده اند که همین امر موضع قلبی ترکیه در قبال تحولات قزاقستان را نشان می دهد! البته برخی شاخص ها و عناصر این رویدادها در قزاقستان اشکالی کاملا متفاوت دارند، اما تحولاتی از این دست باید بر هوشیاری کشورهایی همچون ایران در مورد تبعات شکل گیری یک کانون تازه فعالیت تروریست های تکفیری در نزدیکی ایران بیفزاید. 

اهمیت قزاقستان برای کشوری همچون روسیه و موضع گیری های صریح معترضان ضد روسیه و نیز رویه تند رسانه های غربی که با فرافکنی و اجرای عملیات فریب رسانه ای، این ماجرا را به یک اعتراض اقتصادی ساده مردم علیه حاکمان ظالم تحت حمایت روسیه تقلیل داده اند، موجب شده تا روس ها تعارف را کنار بگذارند. به عنوان مثال رسانه های روسیه به مختار ابلیازوف، رئیس سابق بانک توران عالم قزاقستان حمله کرده اند که در مصاحبه با خبرگزاری رویترز، خود را رهبر اعتراضات این کشور معرفی کرده و از پاریس، پایتخت فرانسه، از ضرورت بازگشت به قزاقستان برای ریاست دولت موقت سخن گفته است. او که در قزاقستان، روسیه و اوکراین به کلاهبرداری، سوءاستفاده از قدرت و جعل متهم است از کشورهای غربی خواسته تا با مداخله خود از نزدیکی این جمهوری با روسیه جلوگیری کنند. چنین الگوهایی برای تغییر حکومت های آسیای میانه و به راه انداختن انقلاب های رنگی قبلا هم وجود داشته است. 

روس ها به صراحت در رسانه های خود قزاقستان را اولین قربانی پان ترکیسم آمریکایی توصیف می کنند. آنها همچنین به طرف غربی نشان دادند دلمشغولی به اوکراین موجب نشده تا کرملین متوجه تحولات قزاقستان نباشد و اعزام ده ها هواپیما و نیرو به قزاقستان توان رزم بالای روسیه را به ناتو نشان داد. 

از نظر روس ها این ناآرامی ها قبلا سازماندهی شده بود و افزایش قیمت ها بهانه لازم برای اغتشاشات را در اختیار تکفیری ها و سایر نیروهای تحت حمایت ناتو قرار داد. برنامه ریزی گسترده برای اشغال فرودگاه ها در شهرهای مهم در کشوری به پهناوری قزاقستان، مسلح شدن سریع معترضان و حمله به بانک ها و نیروهای انتظامی و تلاش برای به راه انداخن جنگ داخلی نشانه های موید طرح ریزی قبلی این رویدادها محسوب می شود. 

روس ها ناآرامی های قزاقستان را یکی از پازل های ناتو و آمریکا در کنار تحولاتی همچون خروج امریکا و ناتو از افغانستان و بازگذاشتن دست طالبان برای حکومت در افغانستان، گسترش نفوذ در قفقاز و آسیای میانه از طریق ترکیه و اندیشه های پان ترکیسم و غیره دانسته و با اشاره به موقعیت استراتژیک این کشور در بین چین و روسیه، مرزهای دریایی آن با دریای کاسپین و ایران، ذخائر غنی نفت و اورانیوم و ... انگیزه کشورهای عضو ناتو و به خصوص آمریکا و انگلیس را برای فتنه آفرینی در این کشور بسیار بالا می دانند. نکته جالب اینکه قزاقستان در سال های اخیر سرمایه گذاری های گسترده آمریکا و برخی کشورهای اروپایی و نیز ترکیه را شاهد بوده و چین از این حیث در رتبه ششم قرار دارد، اما حتی همین سرمایه گذاری ها نیز موجب نشده تا کشورهای عضو ناتو برای ثبات و امنیت داخلی قزاقستان ارزش قائل شوند و از هدف اصلی تر خود یعنی تضعیف روسیه و چین در قزاقستان دست بردارند، لذا به هر قیمتی به دنبال تحقق این هدف هستند. 

در این میان رویدادهایی از این دست در کشورهایی نزدیک به ایران و مشابهت الگوی ایجاد بی ثباتی در قزاقستان با برخی رویدادهای گذشته باید موجب افزایش هوشیاری در میان مقامات سیاسی، اقتصادی، نظامی و اطلاعاتی ایران شود. با توجه به دقت و سختگیری که در مورد حضور اتباع آمریکایی و اروپایی در کشور وجود دارد، برخی اتباع ترکیه در پوشش جهانگرد با سفر به برخی استان های کشور در غرب و حتی جنوب و شمال شرق ایران به دنبال تحریک برخی قومیت ها و تعقیب اهداف تجزیه طلبانه خود هستند. بدیهی است هوشیاری در این زمینه باید افزایش یابد و از سوی دیگر برای کاهش مشکلات اقتصادی و رنج و فشار وارده به مردم که می تواند زمینه را برای موفقیت چنین طرح های تجزیه طلبانه و خائنانه ای فراهم کند، تلاش مضاعف شود.

 یاداشت «احسان موحدیان»  دیپلماسی ایرانی