آیا در کشورهایی که حجاب الزامی نیست، گرایش به حجاب بیشتر است؟

یکی ادعاهایی که مخالفان حجاب الزامی مطرح می کنند این است که در کشورهایی مانند ترکیه عدم الزام حجاب باعث گرایش بیشتربه حجاب شده است. این ادعا تا چه اندازه درست است؟

سیده راضیه حسینی: «اجباری نبودن حجاب در کشورهایی مثل ترکیه و یا کشورهای اروپایی، باعث گرایش بیشتر دختران و زنان به حجاب شده است». این یکی از ادعاهایی است که مخالفان حجاب اجباری، بارها مطرح کرده اند و آن را به عنوان دلیلی برای کارآمدنبودنِ الزام به حجاب عنوان می کنند. آن ها می گویند عدم وجود قانون برای رعایت پوشش مناسب، باعث می شود دختران بیشتر به حجاب جذب شوند و در واقع این موضوع به نفع حجاب است. این ادعا تا چه اندازه با واقعیت منطبق است؟ آیا واقعا حجاب در این کشورها سیر صعودی داشته است؟ و آیا هر نوع گرایش به حجاب به خاطر الزامی نبودن آن است؟ در این گزارش به بررسی این موضوع پرداخته ایم.

اول: آیا واقعا در ترکیه و کشورهای اسلامی شاهد افزایش گرایش به حجاب هستیم؟

هیچ پژوهش یا داده های موثقی در خصوص بالارفتن گرایش به حجاب در ترکیه و یا کشورهای مسلمان دیگری مثل مالزی وجود ندارد. بلکه گزارش هایی در رسانه های این کشور حاکی از آن است که نسل جدید برخلاف نسل قبل، در حال فاصله گرفتن از حجاب و به خصوص پوشش سر هستند. به عنوان نمونه پرتال خبری «قنطره» در گزارشی با این تیتر که «روسری ها در حال سرخوردن هستند» به بررسی کمرنگ شدن حجاب بین دختران جوان ترکیه پرداخته است. در این گزارش آمده: «خیلی وقت پیش نبود که زنان برای اینکه بتوانند در ترکیه روسری بپوشند، مبارزه می کردند؛ اما الان بنظر می رسد دیگر به روسری علاقه چندانی وجود ندارد». سال قبل نیز کمپینی در شبکه های اجتماعی این کشور تحت عنوان «چالش ده سال» راه افتاد که طی آن دخترانی که حجاب خود را برداشته بودند، از دلایل خود برای این تصمیم می نوشتند.

در کشورهایی مثل مالزی نیز وضعیت تقریبا مشابهی وجود دارد. خبرگزاری AsianPost نیز در یک گزارش با تیتر «حجاب در مالزی مورد تهدید است»  به بررسی روندی می پردازد که منجر به فاصله گرفتن نسل جوان این کشور از حجاب سنتی نسل قبل شده است. در این گزارش به نقل از قائم مقام بخش جوانان انجمن همبستگی جوانان مسلمان می نویسد: «نگرانی اصلی در بین اکثر مالزیایی ها، غرب گرایی در اعتقادات آن هاست که هویت ملی آن ها را تهدید می کند. فمینیست ها از نسل جوان می خواهند از بت های آن ها در غرب تبعیت کنند». این گزارش به فعالیت یکی از این فمینیست ها اشاره می کند که معتقد است تربیت دختران برای داشتن حجاب از کودکی در بین نسل سنتی این کشور قلبش را می شکند و تلاش می کند دختران در این کشور حجاب را کنار بگذارند.

نکته مهمی که در خصوص این کشورها وجود دارد این است که در غیاب هرگونه سیاستگذاری از سمت دولت و سیستم حکومتی برای ترویج حجاب یا تعیین ضوابط پوشش، جریان های فرهنگی متمایل به غرب بر روی حذف حجاب تمرکز زیادی کرده اند و نتایج حاکی از آن است که تا حد زیادی موفق شده اند.

دوم: وضعیت زنان در غیاب الزام اجتماعی برای رعایت حداقل هایی از پوشش چگونه است؟

کسانی که نبودن محدودیت پوشش در کشورهایی مثل ترکیه و همینطور کشورهای غربی را یک ویژگی مثبت می دانند، یک نکته بسیار مهم را نادیده می گیرند و آن ناامنی های روانی و فیزیکی است که زنان در این کشورها به خاطر غلبه فضای جنسی تجربه می کنند. طبق آمارهای رسمی در ترکیه، همزمان با گرایش بیشتر زنان و دختران به برداشتن حجاب و نیز گسترده تر شدن روابط آزاد، آمارهای مربوط به آزار و خشونت جنسی سیر صعودی را طی کرده است. در سال 2017 وزارت دادگستری ترکیه اعلام کرد در طی ده سال گذشته آزار جنسی زنان در این کشور نزدیک به دویست وپنجاه درصد افزایش داشته است. همین یک ماه پیش بود که قتل بیرحمانه یک دختر جوان توسط دوست پسرش منجر به موج گسترده ای از اعتراضات علیه آزار جنسی در ترکیه شد. بدیهی است هرچقدر پوشش مناسب کمرنگ تر می شود، با غلبه پیدا کردن فضای جنسی، طبیعتا آزار و اذیت جنسی نیز بیشتر خواهد شد و در واقع دختران و زنان در مقابل تجاوز و آزار جنسی آسیب پذیرتر می شوند.

این موضوع در کشورهای غربی که سابقه طولانی تری در بی قیدی دارند، بسیار جدی تر است و زنان در شرایط سخت تری به سر می برند. به عنوان مثال طبق پژوهشی که موسسه رویترز تامپسون با بررسی 192 کشور انجام داده است، آمریکا سومین کشوری است که بیشترین آمار خشونت و آزارجنسی علیه زنان را دارد و در شماره ده کشوری است که خطرناک ترین محیط برای زنان هستند. رویترز برای بررسی چرایی این موضوع، آمار مربوط به خشونت علیه زنان را از مراکز رسمی آمار آمریکا مورد اشاره قرار داده که بر اساس آن  «از هر پنج زن آمریکایی، تقریبا یک زن مورد تجاوز قرار گرفته و از هر سه زن، یک نفر تجاوز، خشونت یا آزار توسط شریک جنسی خود را تجربه کرده است». این موضوع حتی در محیط های دانشگاهی که می بایست فضایی نسبتا امن باشند، به یک پدیده بسیار نگران کننده تبدیل شده است به طوریکه طبق اعلام مرکز آمار این کشور، از هر پنج دختر دانشجو یک نفر در محیط ‎ دانشگاه مورد آزار جنسی قرار می گیرند. 

در انگلیس آزار جنسی کارمندان زن آنقدر جدی بوده است که حتی در برخی فضاهای اداری تصمیم بر این شده که دست دادن به طور کامل ممنوع شود. در این کشور «از هر سه کارمند، یک نفر» برخوردهای نامناسب جنسی را از سمت همکاران خود یا ارباب رجوع تحمل کرده است. در سوییس بیش از یک پنجم زنان مورد تجاوز و خشونت جنسی قرار گرفته اند. این ها تنها نمونه هایی از ناامنی گسترده زنان در کشورهایی است که پشت شعارهای مربوط به آزادی پوشش، زنان قربانی خشونت های جنسی قرار می گیرند. در این آمارها البته سایر شکل های خشونت فیزیکی مثل ضرب وشتم زنان لحاظ نشده است.

سوم: یک مغالطه عجیب درباره برخی موارد گرایش به عفاف در کشورهای غربی

در کشورهای غربی که سابقه طولانی تری در برهنگی داشته اند، شدت آسیب های گسترده به زنان و همینطور به خانواده باعث شده است حرکت هایی از سمت زنان و دختران نسل جدید برای حفظ عفاف شروع شد. در واقع رهاگذاشتن جامعه در بی بندوباری باعث شده است زنان آنقدر مورد آزار و ستم قرار بگیرند که خودشان برای حفاظت از امنیت روانی و فیزیکی شان دست به کار شوند. نه فقط در گرایش به عفاف و حجاب، بلکه در گرایش به سمت محیط های اختصاصی برای زنان و برگزاری برنامه های عمومی به صورت تفکیک شده. مانند سوئد که بعد از سال ها، فستیوال موسیقی این کشور را تنها مخصوص زنان برگزار کرد.

به عنوان مثال «وندی شلیت» نویسنده جوان آمریکایی در کتابی به بررسی این رویکرد نسل جدید کشورش پرداخته است. کتابی که حاصل هفت سال پژوهش، ده ها مصاحبه عمیق با دختران، زنان و مردان  آمریکا و رد و بدل کردن ۳۰۰۰ ایمیل با جوانان، شرکت در کنگره های مرتبط و صحبت با روانشناسان و جامعه شناسان و حتی شرکت در پارتی های مخفیانه نوجوانان است.‏«زنان جوان، عزت نفس خود را باز می یابند و در می یابند خوب بودن، بد نیست»؛ این، عنوان کتاب شلیت است؛ آنجا توضیح می دهد نسل جدیدی در آمریکا دارد شکل می گیرد که خواسته های متفاوتی با نسل خود دارد؛ جوانانی که از بی قید و بندی به ستوه آمده  و انگار گمشده ای دارند که باید به دنبالش بگردند. 

اما اینکه چنین گرایشی به عنوان نتیجه مثبت پوشش آزاد در نظر گرفته شود شبیه به این می ماند که در یک کشور مردم در مقابل یک بیماری ویروسی کاملا بی دفاع رها شوند و وقتی بعد از دادن تلفات بسیار خودشان برای مبارزه با این بیماری دست به کار شوند، اینطور استدلال کنیم که رها و بی دفاع گذاشتن مردم و جامعه در مقابل بیماری منجر به افزایش خودمراقبتی در بین آنان می‎شود. سپس نتیجه بگیریم نباید هیچ تدبیری برای محافظت از مردم در برابر بیماری توسط دولت و حاکمیت صورت بگیرد.

منابع:

• ^{en.qantara.de/content/women-in-turkey-the-headscarf-is-slipping}
• ^{bbc.com/news/world-europe-46933236}
• ^{npr.org/2019/02/11/692025584/turks-examine-their-muslim-devotion-after-poll-says-faith-could-be-waning}
• ^{theaseanpost.com/article/hijab-under-threat-malaysia}
• ^{hurriyetdailynews.com/sexual-assault-cases-increased-over-last-10-years-in-turkey-ministry-113293}
• ^{womenshealth.gov/relationships-and-safety/sexual-assault-and-rape/college-sexual-assaultnsvrc.org/sites/default/files/publications_nsvrc_factsheet_media-packet_statistics-about-sexual-violence_0.pdf}
• ^{swissinfo.ch/eng/study-_one-in-five-swiss-women-has-been-a-victim-of-sexual-violence-/44977956}
• ^{dailymail.co.uk/news/article-6957493/Handshakes-banned-British-offices.html}
• 
  ^{مجله فارس پلاس؛}