-
اینترنت و عملیات روانی
پنجشنبه ۱ بهمن ۱۳۸۳ ساعت ۱۲:۰۰
اینترنت و عملیات روانیآنجلا ماریالانگو عبدالمجید حیدریاشاره فناوری مدرن، زمینهها و بسترهای عملیات روانی را علیه کشورها گسترش داده است. از جمله فناوریهایی که به کشورها امکان میدهد تا عقاید و افکار خود را علیه جامعه آماج به کار بگیرند اینترنت است. اینترنت یکی از ابزارهای مهم عملیات روانی علیه کشورها در دهه پایانی قرن بیستم و سالهای اولیه قرن بیست و یکم است. با نگاهی اجمالی به پدیده اینترنت میتوان این وسیله را هم یک تهدید و هم
اینترنت و عملیات روانیآنجلا ماریالانگو عبدالمجید حیدریاشاره فناوری مدرن، زمینهها و بسترهای عملیات روانی را علیه کشورها گسترش داده است. از جمله فناوریهایی که به کشورها امکان میدهد تا عقاید و افکار خود را علیه جامعه آماج به کار بگیرند اینترنت است. اینترنت یکی از ابزارهای مهم عملیات روانی علیه کشورها در دهه پایانی قرن بیستم و سالهای اولیه قرن بیست و یکم است. با نگاهی اجمالی به پدیده اینترنت میتوان این وسیله را هم یک تهدید و هم یک فرصت به حساب آورد. بنابراین استفاده از این ابزار، میتواند در چالشهای آتی به ما آسیب و یا یاری رساند به شرط آنکه زمینهها و بسترهای نرمافزاری و سختافزاری آن در حوزههای عملیات روانی و علوم انفورماتیک فراهم گردد. در این مقاله نویسنده به طور اختصار سعی دارد کاربرد اینترنت در حوزه عملیات روانی را شرح دهد سپس با استفاده از مطالعات موردی، خوانندگان را با شیوههای این ابزار در دو سوی میدان نبرد آشنا گرداند. واژگان کلیدی: اینترنت، عملیات روانی، میدان نبرد اطلاعات، جنگ افکار، دیپلماسی عمومی، بوسنی و هرزگوین، صربستان. مقدمه پدیده موسوم به جنگ صفحه کلیدها در فضای مجازی( ) بیانگر یک دگرگونی اساسی در تفکر استراتژیک است که رویکرد ما را به جنگ تغییر میدهد. اینترنت به عنوان یک محیط واسط اطلاعاتی و یک رسانه نافذ، یکی از ابزارهای نیرومند جوامع آزاد و سایر جوامع است؛ جوامعی که در آنها نگاه کلی به جهان خارج صرفاً از طریق صفحات وب، پست الکترونیکی (ایمیل) و اتاقهای گفتوگو حاصل میشود. این ابداع الکترونیکی چه هنگامی که دشمنان آن را رسانهای برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی انتخاب میکنند و یا از آن برای القای دشمنی با ما استفاده کنند در هر دو صورت برای آنها موفقیتآمیز است. نیروهای مسلح باید بتوانند در اینترنت به مصاف دشمن بروند. از اینرو، گستره عملیات روانی( ) باید به گونهای توسعه داده شود که اینترنت را نیز شامل شود. میدان نبرد اطلاعاتی عملیات روانی در کنار دیپلماسی عمومی و روابط عمومی نظامی، ابزار مهمی برای استراتژی امنیت ملی محسوب میشود. در حالی که هر سه عامل یادشده در عملیاتهای اطلاعاتی نقشی اساسی ایفا کرده و همدیگر را تقویت میکنند، هر یک از آنها کارکردهای مستقل و مأموریتهای خاص خود را دارد. دیپلماسی عمومی تلاشی بینسازمانی است که مخاطبان خارجی را مورد توجه قرار میدهد. در عملیات روانی برای تحت تأثیر قرار دادن مخاطبان غیرامریکایی از روشهای خاصی استفاده میشود. در مقابل، فعالیتهای روابط عمومی بر جهتدهی یا دستکاری اقدامات یا افکار عمومی متمرکز نمیشود و بر اساس قانون باید از عملیات روانی جدا باشد. از روابط عمومی نمیتوان به عنوان فریب نظامی یا اطلاعات دروغ برای مخاطبان داخلی یا خارجی استفاده کرد و همچنین نمیتوان شعارها و تبلیغاتی را که برای تحت تأثیر قرار دادن یا هدایت افکار عمومی طراحی میشوند ... در برنامههای روابط عمومی (وزارت دفاع) جای داد».1 به علت وجود فناوری نوین و رسانههای جهانی، همپوشانی اطلاعاتی فزایندهای بین روابط عمومی و عملیات روانی وجود دارد. مأموریت روابط عمومی از ارائه تولیدات خاص (نظیر روزنامه و برنامههای رادیو ـ تلویزیونی) به پردازش مضامین و پیامها تغییر یافته است. این تمرکز مجدد، باعث میشود روابط عمومی، عملیات روانی، دیپلماسی عمومی و دیگر عناصر عملیات اطلاعاتی کاملاً با یکدیگر یکپارچه و هماهنگ شوند. اطلاعات عمومی، اعم از داخلی و بینالمللی، باید در تمامی سطوح منسجم شوند تا اعتبار تمامی ابزارهای مربوط حفظ شود. پیامهای عملیات روانی، روابط عمومی و دیپلماسی عمومی ممکن است با هم متفاوت باشد، اما نباید با یکدیگر تناقض داشته باشند. محدودههای جنگ فکری عملیات روانی، اطلاعات گزیده را به مخاطبان خارجی منتقل میکند. یکی از رسالتهای عملیات روانی، رساندن صدای فرمانده پشتیبانی شده به تصمیمگیران سیاسی، دیگر فرماندهان، نیروها و افراد غیرنظامی و نیز منابع خارجی حمایتکننده است تا هیجانات، انگیزهها و استدلالات عینی را تحت تأثیر قرار داده، مفهوم آنها را تغییر داده و رفتارها را تحتالشعاع قرار دهد: اینکه هر مضمون و هدفی منعکسکننده و پشتیبان سیاست ملی باشد، امری ضروری است و برنامههای اطلاعاتی باید به تمامی برنامههای اطلاعرسانی بینالمللی اضافه شوند تا پیامهای تکمیلی و پایداری را تضمین کنند. علاقه مجدد به استفاده از برنامههای اطلاعرسانی هماهنگ شده، به سه دلیل در چند عملیات روانی ـ نظامی خاص وجود دارد. اول، تلاشی که خاستگاه سیاسی دارد و اجازه نمیدهد دشمن بالقوه برای حل و فصل اختلافات به خشونت متوسل شود. دوم، به علت وجود اینترنت و سایر فناوریهای ارتباطی دولتها نمیتوانند جریان اطلاعات را در امتداد مرزهایشان کنترل کنند در نتیجه توجهشان به مخاطبانی است که بیشتر در معرض پیامهای عملیات روانی قرار دارند. سوم، روند فزاینده شهرنشینی به ویژه در جهان سوم، استفاده از قدرت آتش کوبنده را در میادین نبرد که مملو از غیرنظامیان است، بسیار ناخوشایند میسازد. علاوه بر این، دشمنان بالقوه نیز تمامی این درسها را فراگرفته و به کار بستهاند. توانایی نیروهای مسلح برای ایجاد ارتباط مؤثر و قانع کننده با رهبران محلی، کلید نیل به اهداف سیاسی و نظامی است. مهمتر اینکه در بسیاری از موارد، میزان تخریب سلاحهای متعارف و محدودیتهای دیپلماسی باعث میشوند که شیوهها و روشهایی نظیر عملیات روانی برای پرکردن شکاف موجود بین دیپلماسی و قدرت، مفید واقع شوند. اما محدودیتهای قانونی همچنان باقی میماند. قوانین حاکم بر دیپلماسی عمومی بر عملیاتهای روانی نظامی نیز حاکمند؛ زیرا بسیاری از برنامههای عملیات روانی و اشاعه آنها شکلی از دیپلماسی عمومی را به وجود میآورند. قانون اسمیت ـ مونت( ) مصوب سال 1948، ماهیت اصلی دیپلماسی عمومی پس از جنگ جهانی دوم را تشکیل داده، آژانس اطلاعات امریکا( ) را راهاندازی کرد. قانون اسمیت ـ مونت با قانون روابط خارجی سال 1972 اصلاح شد تا از اشاعه هرگونه اطلاعاتی که در مورد امریکا، مردمش و سیاستهایش در داخل امریکا و برای ارسال به خارج این کشور آماده میشود، جلوگیری کند. اصلاحیه زورینکسی( ) با ممنوع کردن استفاده از هر نوع بودجهای برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی در داخل (امریکا) ... و تصریح بر اینکه هیچ ماده برنامهای نباید در داخل (امریکا) توزیع شود، دیپلماسی عمومی را هرچه بیشتر محدود کرد. علاوه بر این، قانون تغییر ساختار روابط خارجی سال 1998، چندین مؤسسه را در هم ادغام کرد و آژانس اطلاعرسانی امریکا را به وزارت کشور واگذار کرد. ارسال پیام برای مخاطبان بینالمللی و رسانههای داخلی کار مشکلی است، به ویژه زمانی که این کار زیر ذرهبین قانونی قرار داشته باشد. دستورالعمل تصمیمگیری ریاست جمهوری( ) سال 1968 بر این موضوع متمرکز بود و تصریح میکرد که فعالیتهای اطلاعرسانی همگانی بینالمللی علنی بوده و صرفاً مخاطبان خارجی را مد نظر دارد و در عین حال این نکته را متذکر میشد که اطلاعات داخلی باید بیتنش و هماهنگ شده باشند به گونهای که پیام متناقض ارسال نکنند. تا آنجایی که یکی از مسئولان مربوط میگوید: «در ایام گذشته، آژانس اطلاعرسانی امریکا و وزارت کشور، آژانسهای اصلی برای ارتباطات بینالمللی بودند. با انقلاب اطلاعات، اکنون تمامی آژانسها میتوانند ارتباط بینالمللی برقرار کرده و با ملتهای خارجی تعامل کنند.»2 برای استفاده از اینترنت در عملیات روانی، علاوه بر محدودیتهای داخلی، برخی موانع قانونی بینالمللی نیز وجود دارد. مقررات صریح حاکم بر اقدامات خاص و اصول عمومیتر قانون بینالملل ممکن است ناخواسته تلاشهای عملیات روانی را محدود کند. این مسئله هم به ابهام در تعریف جنگ و هم به فقدان شرایطی که به صراحت، حملات اطلاعاتی را ممنوع میکنند، ختم میشود. در نتیجه، مناطق مورد مناقشه همچنان در قلمروی جنگ اطلاعاتی باقی میمانند. حل و فصل این امور به دلایل عدیدهای مشکل است. اگرچه کسانی که مرتکب جنگ رایانهای( ) میشوند ممکن است ارتشهایی باشند که به طور رسمی سازماندهی میشوند، حملات جنگ شبکهای نمیتواند نیروهای متعارف را درگیر کند. همچنین، این نکته روشن نیست که حملات اطلاعاتی به ویژه زمانی که کشنده نبوده و از نظر ظاهری مخرب نیستند، با استفاده از قدرت تحت شرایط مندرج در منشور سازمان ملل شکل بگیرند و به همین خاطر حتی در زمان صلح نیز ممکن است اشکال قانونی اعمال فشار باشند. برعکس، تحریف ادراکات دشمن ممکن است قانونی نبوده و یا به قوانین ضدخیانت محدود شود. بسیاری از حوزههای عملیات روانی به رغم محدودیتهای قانونی در قلمروی قانون بینالمللی بررسی میشوند. برای نمونه، قوانین اتحادیه ارتباطات راه دور بینالمللی در مورد طرفهای متخاصمی که تجهیزات مخابراتی را در جنگ آماج حمله خود قرار میدهند، اعمال نمیشود. به ویژه اینکه، کنترل ماهرانه ادراکات دشمن، گسترش اغتشاش (در صفوف دشمن) با تغییر دادن مخفیانه برنامهها و بیانیههای رسمی، مرعوب کردن رهبران (دشمن) با دادن اطلاعات گمراهکننده به هیچ وجه نباید اصول جنگ را نقض کند. به هرحال، گمراه کردن دشمن تا آنجا که شهروندان یا رهبرانش از حقیقت دور شوند، یا استفاده از تبلیغات، فیلمهای دستکاری شده و یا پخش برنامههای گمراه کننده برای ایجاد جنگ داخلی و همچنین نسلکشی عنانگسیخته، اموری غیرقانونی تلقی میشوند. تاکتیکها و استراتژیها با توجه به فرصتهایی که اینترنت فراهم میآورد و بدون نقض قانون، گزینههای متعددی برای استفاده از این رسانه وجود دارد، نیروهای مسلح میتوانند از اینترنت به صورت تهاجمی استفاده کنند تا دستیابی به اهداف جنگ نامتعارف را تسهیل کرده و نیز با تبلیغات، پخش اطلاعات نادرست و اطلاعرسانی مقابله کنند. مخالفتهای عمده با عملیات روانی اینترنتی به تفکیک مخاطبان هدف، یعنی جلوگیری از رسیدن تولیدات اینترنت به کشورها، مربوط میشود. البته بدون تغییر دادن این قید و بندها علیه آن دسته از شهروندان امریکایی که به طور خاص هدف قرار گرفتهاند نیز میتوان سیاستهای ممنوعیت استفاده از اینترنت در عملیات روانی نظامی را تغییر داد. با تمرکز بر رساندن اطلاعات معتبر به گروههای خاص، میتوان از پیامدهای ناخواسته جلوگیری کرد. برای نمونه، آژانس اطلاعرسانی امریکا تا زمانی که به وزارت امور خارجه واگذار شد، وبسایتهای جداگانهای برای شهروندان امریکایی و مخاطبان خارجی داشت. در حال حاضر، وبسایت انگلیسی زبان اداره برنامههای اطلاعرسانی بینالمللی (که قبلاً آژانس اطلاعرسانی امریکا نامیده میشد) هنوز هم با سایتهای فرانسوی و اسپانیایی زبان تفاوت دارد و این تفاوت عمدتاً در این است که در سایتهای غیرانگلیسی زبان ارجاعاتی برای مقالات مربوط به حقوق بشر (به ویژه در کوبا و پرو)، مواد مخدر و فساد و نیز گزارشهایی در مورد دموکراسی و واگیر بودن بیماری ایدز دارند که هیچ یک از این مقالات در سایت انگلیسی زبان موجود نیست. آنچه باید به طور خاص تذکر داده شود این نکته است که سایتهای فرانسوی و اسپانیایی زبان به ایستگاه رادیویی صدای امریکا( ) نیز وصل میشوند که بر اساس قانون نمیتواند در داخل امریکا پخش شود. نمونههایی از قابلیتهای بالقوه اینترنت برای عملیات روانی وجود دارد. بازیگران دولتی و غیردولتی به طور فزایندهای به طرف اینترنت گرایش پیدا کردهاند تا بتوانند حمایت و تأیید داخلی و بینالمللی برای خود کسب کنند، مسئلهای که به مشروعیت امور سازمانهای بینالمللی کمک میکند. سازمان امنیت و همکاری اروپا( ) نیز همانند نماینده اجرایی پیمان دیتون،( ) برای آنکه مشروعیتش را که یک سازمان بینالمللی است تقویت کند، از اینترنت استفاده کرد تا بتواند اطلاعات عمومی متعارف و اقدامات اطلاعرسانی برای رأیدهندگان را تکمیل کند. همچنین، برای توزیع غیرمستقیم اطلاعات به رسانههای جمعی بومی و بینالمللی نیز، از اینترنت استفاده شد؛ یکی از افسران بخش اطلاعات عمومی سازمان امنیت و همکاری اروپا از طریق نامه الکترونیکی که برای نویسنده مقاله ارسال کرد در این مورد چنین مینویسد: همه رسانههای جمعی بوسنی و هرزوگوین برای جمعآوری اطلاعات مربوط به سازمان امنیت، همکاری اروپا و انتخابات، از سایت اینترنتی ما استفاده میکنند و این اطلاعات را کامل در میان مردم این کشور پخش میکنند. همچنین، متجاوز از یکصد هزار رأیدهنده که در بیش از هشتاد کشور دیگر مستقرند نیز از سایت ما در مورد انتخابات استفاده میکنند. در صفحه مربوط به بوسنی و هرزوگوین در سایت سازمان امنیت و همکاری اروپا، برخی اطلاعات مربوط به انتخاب و نتایج آن، که پیدا کردن آنها معمولاً ناممکن است، وجود دارد. در آخرین ماه منتهی به انتخابات گذشته، صفحه مربوط به بوسنی و هرزوگوین در سایت سازمان امنیت و همکاری اروپا بیش از دو میلیون مراجعهکننده داشت که بیشتر آنها از خارج از بوسنی بودند. استفاده صربها و اهالی کوزوو از این تکنیک فراتر از تأمین اطلاعات بود؛ در آن جنگ، که نخستین جنگ اینترنتی نیز توصیف شده، هر دو طرف از سایتهای اینترنتی و پست الکترونیکی (ایمیل) برای پیشبرد کار خود، تعیین هدفها، بازگویی پیشینهها و اتخاذ موضع، بهرهبرداری کردند.3 هرچه عملیات اطلاعاتی دقیقتر و مناسبتر باشند مسلماً به جای عدم پذیرش عملیات اطلاعاتی و خدماتی باید به طور فزایندهای تأثیرگذاری بر ادراکات و رفتار مخاطبان منتخب را از طریق دستکاری اطلاعات موجود هدف قرار دهند. برای نمونه، پس از آنکه ناتو مراکز رسانهای صربها را که منبع تبلیغاتی میلوشویچ( ) محسوب میشد بمباران کرد، دولت امریکا تصمیم گرفت که فعالیت سایتهای اینترنتی صربها را متوقف نکند و سخنگوی وزارت خارجه امریکا در این مورد اظهار کرد: «دسترسی آزاد و کامل به اینترنت تنها میتواند به مردم صرب کمک کند تا از واقعیت زشت و کریه فجایع و جنایاتی که رژیم میلوشویچ در کوزوو مرتکب میشود مطلع شوند.»4 با آنکه صربها از اینترنت برای پخش پیامهای جنگی استفاده میکردند، وزارت خارجه با اقدامات بسیار دقیق اینترنتی، مقابله به مثل میکرد تا از اعتبار امریکا دفاع کند. در طی بحران کوزوو، افسر ارشد اطلاعاتی سابق آژانس اطلاعرسانی امریکا در این مورد گفت: «میزان موفقیت آژانس اطلاعاتی امریکا بسته به این است که ما تا چه اندازه به جای تبلیغاتی بودن، ضد تبلیغات باشیم».5 اما یکی دیگر از کاربردهای اینترنت، پویایی متغیری است که این رسانه به جنگ اطلاعات داده است؛ یعنی گفتوگو با دشمنان بیهیچ تبلیغات و مداخله دولتی. در طی بمباران صربستان توسط ناتو، رسانهها و حتی افراد از طریق پست الکترونیک و اتاقهای گفتوگو ارتباط آزاد خود را حفظ کردند. در طی این دوره، نشریه الکترونیکی اسلیت( ) یادداشتهای روزانه یکی از خبرنگاران مستقر در بلگراد را منتشر میکرد. قابلیت اینترنت برای ایجاد ارتباطات شخصی نیز میتواند به یک مزیت اطلاعاتی تبدیل شود. در یکی از گزارشهای اخیر کمیسیون علوم دفاعی( ) در مورد عملیات روانی، برخی امکانات کمتر آشکار، نظیر اتاقهای گفتوگو و خدمات ارسال پیامهای فوری برای مباحث هدایت شده پیشنهاد میشود تا شهروندان را در برخی موضوعات خاص تحت تأثیر قرار دهند و به این نکته اشاره میشود که هم نامزدهای ریاست جمهوری امریکا و هم دولت چین برای اشاعه اطلاعات از فناوریهای مشابهی استفاده کردهاند. علاوه بر سایتهای اینترنتی، پیامهای پیشگیری و تولیدات در حال توسعه اینترنتی نظیر راهاندازی بازیهای شنیداری ـ دیداری بر روی اینترنت، گروههای خبری واسط و آگهیهای اینترنتی نیز به علت دسترسی و ارزش استراتژیکیشان میتوانند وسایل اعمال فشار باشند. اطلاعات را همچنین میتوان از طریق اینترنت برای گروههای هم فکر در مناطق حساس ارسال کرد تا آنها بتوانند عملیات را اجرا کنند که در غیر این صورت برای رسیدن به گروههای هدف به نیروهای عملیات ویژه نیاز بود. اینترنت همچنین برای ارسال اخبار به خارج از منطقه و رساندن آن به دست دولت و نیز کسب اطلاعات در مورد یک منطقه و جلب حمایت سیاسی (و حتی عملیاتی) میتواند وسیله با ارزشی باشد. روزنامهنگاران نیز که نتوانند خود را به محلهای وقوع بحران برسانند برای کسب اطلاعات میتوانند از سایتهای اینترنتی کمک بگیرند، رسانهای که میتواند کارایی طرفی را که قادر به بازگویی ماجرایش است، چند برابر کند. کوزوو و چچن نمونههایی را در این زمینه ارائه میدهند. هم دولت صربستان و هم جبهه آزادیبخش کوزوو از طریق وبسایتهای خود به نشانی (http://www.kosova.com, http://www.serbia-info.com) و نیز با استفاده از پست الکترونیک از عملکرد خود دفاع میکنند. سایت چچن به نشانی (http://kavkaz.org) که وزیر سابق اطلاعات آن را راهاندازی کرده از تجارب صربها استفاده کرده، فیلمهای کوتاه ویدئویی بمبارانها و گلولهبارانهای روسیه را به نمایش میگذارد. به همین خاطر، مسکو مرکز اطلاعرسانی روسیه را به نشانی (http://www.gov.ru) راهاندازی کرد. استراتژیستهای برجسته روسی پس از آنکه در فاصله سالهای 1994 تا 1996 از نظر تبلیغاتی دچار شکست شدند، به ایجاد طرح رسانههای گروهی متمرکز اقدام کردند تا برای اجرای عملیات در جنگ دوم چچن حمایت عمومی را جلب کنند. اینترنت همچنین روشی دفاعی است که عمدتاً از طریق اقدامات حفاظتی برای جلوگیری از خراب کردن پایگاههای اطلاعاتی و وبسایتهای رسمی صورت میپذیرد. نرمافزارهای فیلتر کننده و مسدودساز را میتوان بر روی رایانههای شخصی، شرکتهای ارائهدهنده خدمات اینترنتی و یا بر روی مدخلهای ارتباطی کشورها با سایر نقاط جهان نصب کرد و وبسایتها نیز خودشان بر اساس مواد پروتکلهای اینترنتی که به آنها امکان میدهد تا برخی رایانههای خاص و محل آنها را شناسایی کنند، میتوانند جلوی استفاده کاربران را بگیرند. اینترنت، توسعه اجتنابناپذیر میدان جنگ است و استفاده از آن برای عملیات روانی در جنگ لازم است. بدیهی است که تعداد فزایندهای از بازیگران دولتی و غیردولتی به ویژه در کشورهای در حال توسعه به علت هزینه پایین اینترنت، از این ابزار بهرهبرداری میکنند. همچنین ضروری است که سیاستهای موجود به گونهای اصلاح شود که امکان افزودن امکانات عملیات روانی به گستره رسانههای جمعی معاصر، فراهم شود. هرچند قوانین بینالمللی جاری بسیاری از جنبههای عملیات روانی را محدود میسازد، امکان قانونی گستردهای هم برای ما و هم برای دشمنان وجود دارد تا بتوانند عملیات روانی را با استفاده از فناوری مدرن و رسانههایی نظیر اینترنت اجرا کنند. همانگونه که کمیسیون علوم دفاعی هشدار میدهد: «در حالی که امریکا از نظر فناوری نظامی سالها از رقبایش جلوست، اکنون از لحاظ عملیات روانی با رقبایی روبهروست که یا با او همترازند و یا حتی از او بسیار پیشرفتهترند». بنابراین، نیروهای مسلح باید استفاده از اینترنت را نه به عنوان ابزار غیرقابل کنترلی که نقش آن به صورت اتفاقی یا برای آینده تعیین میشود، بلکه مستقیماً و آشکارا برای عملیات روانی مورد توجه قرار دهند.یادداشت 1. Joint Publication 3-61, Doctrine for Public Affairs in Joint Operations, p.III-18; DoD Directive 5122.5 Public Affairs Program (February 12, 1993). 2. Ben Barber, \"Group will Battle Propaganda Abroad, \"The Washington Times, July 28, 1999. 3. Vesna Peric-Zimonjic, \"Media - Yugoslavia: Kosovo Combatants Fight New War-In Cyberspace, \"World News, August 7.1998. 4. Jon Swartz Briscoe, \"Administration Drops Idea of Blocking Serb Net Sites, \"The San Francisco Chronicle, May 15, 1999. 5. Ibid.
مقالات مجله
نام منبع: آنجلا ماریا لانکو
شماره مطلب: 2183
دفعات دیده شده: ۲۱۰۹ | آخرین مشاهده: ۶ روز پیش