«دیوید شنکر»، مدیر بخش سیاست عربی موسسه سیاست های خاورمیانه ای واشنگتن، در مقاله ای که روزنامه «لس آنجلس تایمز» آن را منتشر کرده است، نوشت: محمد مرسی، رئیس جمهور اسلام گرای مصر، هفته آینده به دعوت هو جین تائو، رئیس جمهور چین به این کشور سفر می کند تا بخشی از برخی بدهی های مصر به چین را معاف از پرداخت کند و سپس عازم ایران خواهد شد تا در اجلاس سران جنبش عدم تعهد شرکت کند.

بنابراین گزارش، تنها دو ماه پس از رسیدن به قدرت، مرسی در تعقیب بهبود روابط با تهران و از سوی دیگر کنار نهادن جاه طلبانه میلیاردها دلار کمک ایالات متحده و موسسات مالی غربی است. این سیاست ها در مجموع می تواند چرخشی را در سیاست خارجی مصر ایجاد کند که می تواند یادآور چرخش سال 1972 انور سادات، رئیس جمهور سابق مصر از رابطه با شوروی به رابطه با غرب باشد. 

به نوشته شنکر، بهبود روابط با ایران، یکی از اصلی ترین گزینه های آشکار سیاست خارجی مرسی است. هیچ رئیس جمهوری از مصر پس از سال 1979 از ایران دیدار نکرده است و حکومت مذهبی ایران نیز همچنان ترور انور سادات را جشن می گیرد. در زمان حسنی مبارک، این مساله که یکی از متحدین قدیمی آمریکا خود را «غیرمتعهد» بخواند برای واشنگتن قابل تحمل بود اما با توجه به تنش های بالای غرب با ایران بر سر برنامه هسته ای این کشور، زمان بندی سفر مرسی به تهران «تعمدا تحریک کننده» است.

دردسرسازتر از این برای ایالات متحده، نزدیک شدن مصر به چین است. مرسی که از پایین آوردن سطح روابط خود با اسرائیل نگران است، می خواهد حفاظی را به دور مصر ایجاد کند. همچون ایران، چین هم می تواند شریکی برای مصر اسلام گرا محسوب شود.

به ادعای این تحلیلگر موسسه واشنگتن، چین سهم به سزایی در آنچه بهار عربی خوانده می شود، نداشته است. چین علاوه بر اینکه میلیاردها دلار از سرمایه گذاری های خود در بخش انرژی لیبی را از دست داد، با حمایت از حکومت بشار اسد در سوریه، خود را در خطر دشمنی میلیون ها سوری قرار داد. وتوی قطعنامه های شورای امنیت علیه سوریه، سوزاندن پرچم چین را در بین مخالفان اسد به امری عادی بدل کرده است.

در چنین شرایطی، اگرچه یک مصر اسلام گرا با ناامنی و و اقتصاد ضعیف شاید ارزش چندانی برای چین نداشته باشد اما بهبود روابط با مصر می تواند برای این کشور جای پایی را در حوزه مدیترانه ایجاد کرده و احتمالا بندری را در اختیار چین قرار دهد که دسترسی کشتی های جنگی چینی به کانال سوئز را میسر می کند. چنین امتیازی برای چین که به دنبال حفاظت از منافع خود در مدیترانه و دریای سیاه است، جذاب به نظر می رسد.

نکته دیگر جالب برای چین، دسترسی به فن آوری آمریکایی در مصر است. در یکی از اسناد ویکی لیکس که در سال 2009 فاش شده بود، آمریکایی ها نگرانی خود را از دیدار یک مقام نظامی چینی از پایگاه جنگنده های اف – 16 مصری ابراز داشته بودند. چنین امری در زمان مبارک رخ داده بود که اگر چه اختلافاتی با دولت بوش داشت اما با واشنگتن دارای روابط راهبردی بود. اکنون به نظر نمی رسد که مصر مرسی بخواهد از فن آوری آمریکایی حفاظت کند.

بر اساس این گزارش، منافع چین در بهبود روابط با مصر روشن است. اما مرسی هم به این وسیله می تواند منابع کمک به مصر را متعدد کند. چین پول دارد و مصر هم پی از برقراری امنیت، نیازمند سرمایه گذاری خواهد بود.

بدون شک، تلاش مرسی برای تدوین مجدد سیاست خارجی مصر فارغ از غرب بدون مشکل نخواهد بود. البته کمک های چین نوع دوستانه نخواهند بود و لذا به نظر می رسد بیشتر از قرض دادن و کمک بلاعوض، به دنبال سرمایه گذاری باشد. اگر مصر نیازمند اعتبار مالی باشد، باید قاعدتا آن را از کشورهای عربی ثروتمند حاشیه خلیج فارس جذب کند که چندان از حرکت مرسی به سمت تهران خوشنود نیستند.

شنکر در پایان نوشت: اگر مرسی به همین راه ادامه دهد، بهبود روابط با چین مصر را در کاهش روابط با آمریکا توانمندتر می کند. البته با روی کار آمدن اخوان المسلمون در مصر، افزایش سرکوب داخلی و دشمنی با اسرائیل، چنین امری غیرقابل اجتناب به نظر می رسید. اما رابطه با چین می تواند روابط مصر با آمریکا و سیاست گذاران خاورمیانه ای آن را پیچیده تر کند. با این سیاست خارجی جدید مرسی، روابط تغییر یافته قاره با پکن قطعا یکی از نگرانی های ایالات متحده در خصوص مصر خواهد بود.