سایت عملیات روانی- وزرای ۱۴۹ کشور عضو سازمان تجارت جهانی در اجلاس هنگ کنگ بر سر پیش نویس پیمانی برای حذف یارانه های کشاورزی و هموار کردن مسیر تجارت آزاد به توافق رسیده اند. اما این توافق برای مردم کشورهای فقیر و ثروتمند چه اهمیتی دارد؟ پایگاه خبری بی بی سی نکات مهم و اثرات این سند را ارزیابی کرده است. ماجرا از چه قرار است؟ دنیا می کوشد برای توسعه تجارت آزاد میان کشورها، با تاکید بر کشورهای فقیر به توافق تازه ای برسد. مذاکرات در سال ۲۰۰۱ آغاز ولی در ۲۰۰۳ متوقف شد. حامیان توافق تجاری می گویند که آن به نابودی فقر در کشورهای در حال توسعه کمک خواهد کرد و کشورهای غنی نیز اگر بتوانند کالا و خدمات بیشتری به خارج بفروشند، سود خواهند برد. طرفداران می افزایند توافق تازه می تواند رشد اقتصاد جهان را تقویت کند و مشاغل را افزایش دهد، ولی منتقدان می گویند هرگونه توافق تازه به کاهش اشتغال در کشورهای در حال توسعه می انجامد و به فقرا لطمه خواهد زد. در هنگ کنگ برسر چه توافق شد؟ توافقنامه تجاری هنگ کنگ چندین گام نمادین کوچک در روند مذاکرات تجاری برمی دارد ولی از توافق نهایی بر سر مسایل بزرگ گشودن مرزهای تجاری به روی کشاورزی، خدمات و محصولات صنعتی عاجز بوده است. در عوض اعضا در اقدامی نمادین بر سر تاریخی (سال ۲۰۱۳) برای پایان دادن به یک نوع از یارانه های کشاورزی، موسوم به یارانه صادرات، توافق کرده اند. یارانه صادرات تنها دو درصد از سوبسیدهای کشاورزی کشورهای غنی را دربرمی گیرد. در اجلاس هنگ کنگ همچنین توافق شد به ۴۹ کشور بسیار فقیر جهان اجازه داده شود به بازارهای کشورهای ثروتمند دسترسی آزاد داشته باشند، بدون آن که تعرفه گمرکی بپردازند. با این حال، آنها تنها یک درصد از کل تجارت جهان را تشکیل می دهند. آیا بدین ترتیب به توافق نهایی برای تجارت آزاد دست یافته ایم؟ هنوز خیر. ابتدا قرار بود نشست هنگ کنگ شکل نهایی توافق تجارت آزاد را تعیین کند، ولی این بلندپروازی بعداً تعدیل شد. اکنون ممکن است مذاکرات ظرف سه ماه به ژنو انتقال یابد تا در مورد مسایل کلیدی گشایش بازارها به روی فرآورده های کشاورزی، کالاهای صنعتی و خدمات توافق شود. هدف این است که مذاکرات تا آخر سال ۲۰۰۶ خاتمه یابد. بزرگترین مانع این خواهد بود که اتحادیه اروپا با چه سرعتی حاضر است بازارهای کشاورزی خود را بگشاید و کشورهای در حال توسعه در مقابل چقدر از بازارهای خود را به کالاهای صنعتی خواهند گشود. کنگره آمریکا به دولت این کشور تنها تا ژوییه ۲۰۰۷ مهلت داده است این مذاکرات را دنبال کند. چنانچه تا آن موقع توافقی حاصل نشود، ممکن است مخالفان با افزودن متمم های دست و پا گیر، چوب لای چرخ مذاکرات بگذارند و آمریکا را مجبور کنند خواستار گفتگوهای نو شود. با توجه فضای کنونی کنگره آمریکا، از آنجا که توافق های تجاری به دلیل کسری بی سابقه تراز تجاری این کشور محبوبیت ندارد، بعید است این مهلت زمانی تمدید شود. بعلاوه هرگونه مذاکره بدون مشارکت نمایندگان بزرگترین اقتصاد جهان بی مفهوم خواهد بود. چه کسی از توافقنامه تجاری سود خواهد برد؟ اگر ما به توافق نهایی تجارت برسیم، برندگان بزرگش احتمالا کشورهای بزرگ صادرکننده محصولات کشاورزی مانند برزیل، آرژانتین، استرالیا و کانادا خواهند بود که می توانند فراورده های بیشتری در خارج بفروشند. همچنین کشورهای بسیار فقیر نیز از این توافق احتمالی بخاطر کمک های موعود و دسترسی بیشتر به بازارهای کشورهای غنی بهره خواهند برد. افزون بر این، مصرف کنندگان کشورهای غنی، بخصوص در اتحادیه اروپا، می توانند غذای ارزان تری بخرند. مصرف کنندگان و شرکت های تجاری در کشورها در حال توسعه نیز احتمالا از خدمات کارآمدتر بانکی، کشتیرانی و مخابراتی سود می برند و چین قادر خواهد بود اجناس تولیدی فزونتری صادر کند. چه کسی از توافقنامه تجاری زیان خواهد دید؟ چنانچه کشورهای کمتر توسعه یافته در دسترسی به بازارهای ثروتمند مزیت یابند، سایر کشورهای در حال توسعه مانند پاکستان ضرر خواهند کرد. همچنین اگر تولید کنندگان کارآمدتر مانند برزیل بتوانند اجناس خود را آزادتر بفروشند، کشاورزان کشورهای گرفتار دیوان سالاری و موانع توسعه زیان خواهند دید. کارگران صنایع تحت حمایت دولت در کشورهایی مانند هند نیز از افزایش واردات آسیب خواهند دید. همچنین اگر تغییراتی در بازار کار بخش خدمات صورت پذیرد، کارگران ناماهر کشورهای ثروتمند شانس نسبتا ًاندکی برای یافتن کار خواهند داشت. اگر مذاکرات توافق تجاری شکست بخورد، چه پیش می آید؟ ناتوانی در تکمیل این دور از مذاکرات می تواند عواقب وخیمی برای سازمان تجارت جهانی و نظام چند جانبه تجارت داشته باشد. ممکن است کشورها بطور فزاینده برای توافقنامه های دو جانبه با یکدیگر مذاکره کنند و کشورهای کوچک را در تنگنا قرار دهند. اما برخی از سازمان های غیر دولتی می گویند که دست نیافتن به توافق، بهتر از توافقی ناخوشایند برای فقراست و شاید بهتر باشد طرحی نو و منصفانه برای نظام تجاری جهان درانداخت.