تسویه حساب هالیوودی با حضرت مریم(س)

به گزارش مشرق،  فیلم «شریر»(unholy)، محصول ۲۰۲۱ ساخته کارگردان یونانی تبار اِوان اسپیلوتوپولوس، یکی از تازه ترین محصولات شاخص هالیوود در ژانر «وحشت» است. فیلمی به شدت تأثیرگذار و هوشمندانه در ساختار که در خدمت یک هدف بسیار «شریرانه» قرار گرفته است.

فیلم با اعدام یک زن متهم به جادوگری طی یک مناسک آیینی در سال ۱۸۴۵ در دهکده کوچک «بَنفیلد» ماساچوست آغاز می شود. بعد از سوزاندن جسد این زن، خاکسترش را در یک عروسک  می ریزند و دور عروسک را با زنجیری می بندند تا روح شریر زن نتواند آزاد شود. عروسک زیر همان درختی که اعدام انجام گرفته دفن می شود. سپس فیلم به زمان حال می آید که یک خبرنگار بدنام   به نام گری فِن، با سابقه جعل داستان در گزارش نویسی، برای پیگیری یک داستان بی اهمیت درباره ی قطع عضو دام های اهالی محل، به بنفیلد می رود و به طور اتفاقی، پای همان درخت، آن عروسک را پیدا می کند و برای این که داستان دیگری جعل کند، عروسک را می شکند، غافل از این که با این کار یک نیروی شریر بسیار قدرتمند را آزاد می کند. ادامه داستان فیلم ماجرای دختری به نام آلیس است که مدعی است پای همان درخت، با مریم مقدس دیدار کرده و قدرت معجزه یافته است. در طول فیلم ریشه این قدرت های معجزه وار رازگشایی می شود.

مسئله ی دیدار با حضرت مریم(س)، در تاریخ معاصر کلیسای کاتولیک دست کم در سه مورد مورد تأیید واتیکان قرار گرفته است: ۱۸۵۸ دختری فرانسوی به نام برنادت سوبیرو مدعی شد که در غاری بیرون از شهر لورد فرانسه با مریم مقدس دیدار کرده است.

در ۱۹۱۷، در روستای «فاطیما» در پرتغال سه کودک چوپان مدعی شدند که بانویی نورانی بر آنان ظهور یافته است. ادعای آنان بعد از بررسی توسط واتیکان، از سوی پاپ وقت تأیید شد و فاطیما به یکی از اماکن مقدس کلیسای کاتولیک تبدیل شد.

در ۱۹۸۱ شهر سجوگوری بوسنی نیز ۶ شاهد مدعی دیدار و ملاقات با «بانوی مقدس» شدند.در این میان، معروف ترین داستان البته داستان سه کودک چوپان در روستای «فاطیما» است که سال ها قبل، در اوایل دهه ۷۰، ابراهیم حاتمی کیا مستندی در این مورد ساخت که از سیمای جمهوری اسلامی هم پخش شد. البته تصور اولیه حاتمی کیا این بود که تجلی آن بانوس مقدس»، به واسطه برخی قرائن، از جمله این که در هنگام ظهور بر سه کودک چوپان، «تسبیح» داشت، بانوی دو عالم حضرت زهرا(س) بود، لیکن بعداً مشخص شد که این برداشت، درست نبوده است.(۱)

فیلم «شریر» به نحوی بسیار دقیق و حساب شده و اصطلاحاً «نقطه زن» به دنبال تخطئه داستان «ظهور مقدس» و البته نمونه های معروف آن در تاریخ معاصر  مسیحیت است.آلیس، دختر ۱۸ ساله ای که دچار ناشنوایی مادرزاد است، بعد از فوت پدر و مادرش، نزد عموی کشیش خود در کلیسای بانوی مقدس در بنفیلد بزرگ شده است. او زمانی که با معجزه دیدار «بانو» زبان باز می کند، به گری فن می گوید که تمام عمرش به مریم مقدس باور داشته و به درگاه او دعا و در واقع خود را وقف «بانو» کرده بود. یکی از پیام های ناخودآگاه فیلم همین است که وقتی دختری  پاک و بی گناه که تمام عمر در کلیسا و فضای عبادی رشد کرده، چنین آلت دست ارواح شریر قرار می گیرد و بازیچه شیطان می شود، پس اصولاً باید به هر نوع کرامت و معجزه و یا اصولاً هر نوع الهام الهی باید شک کرد.

بیشتر بخوانید:

"راهبه" چگونه شوالیه های مسلمان کش را تطهیر کرد؟

اما مقصد و غایت اصلی فیلم، قائل شدن قدرت «معجزه» برای شیطان و اصالت بخشی به آن است. آلیس، دختر کر و لال مادرزاد، توسط یک روح ماورایی که آلیس او را مریم مقدس می پندارد و در واقع یک روح شیطانی است، شفا می یابد و نه تنها قادر به سخت گفتن می شود، که با آوایی چون آوای فرشتگان در کلیسا آواز می خواند و همگان را متأثر می سازد. او حتی با مَسح سینه ی عموی کشیش خود، قلب او را که در آستانه ی بازایستادن است، احیاء و توده های سرطانی ریه او را کامل پاک می کند. اما یکی از معجزات آلیس، شفا دادن یک پسر فلج مادرزاد است! کسی که اندکی با سرگذشت زندگی و معجزات حضرت عیسی(ع) و کتاب عهد جدید آشنا باشد می داند که هم شفای کر و لال در دکاپولیس و هم شفای فلج در کفرناحوم از معجزات معروف عیسی مسیح(ع) است. به علاوه، گری فن در یکی از کابوس های واقع نمای خود، موجودیت حقیقی روح شیطانی را می بیند که روی آب راه می رود و به سمت او حمله ور می شود. این هم باز ارجاعی خبیثانه به معجزه ی معروف دیگر  عیسی، یعنی راه رفتن روی آب است.

روح شیطانی که در تجسم حضرت مریم(س) بر آلیس ظاهر می شود، همان زن اعدامی سال ۱۸۴۵ است که در اواخر فیلم درمی یابیم که نام او «مریم اِلنور» بوده است. طبق کتابچه ای که پدر هیگن (عموی آلیس) در لای جرز دیوار کلیسا می یابد(دستنویس اسقف  منطقه در سال ۱۸۴۵)، مریم النور معروف به «عروس شیطان» بوده است. حتی نام و نام خانوادگی این زن شریر و بدکار که خادم شیطان بوده، بسیار با دقت و نمادین انتخاب شده است. «النور»(Eleanor) برگرفته از لغتی یونانی به معنای «نورانی» و «درخشان» است که خود از واژه ی عربی «النور» مشتق شده است. یعنی نام او «مریم نورانی» بوده است! این بازی زیرپوستی با واژه «نور»، اشاره به نام لاتین ابلیس در فرهنگ مسیحی یعنی «لوسیفر» دارد که به معنای «دارنده ی نور» است، چرا که لوسیفر را نام دیگر ستاره صبح (زهره) می دانند. نویسنده و کارگردان احتمالاً کابالیست فیلم رندانه کدهایی در فیلم می گذارد که به مخاطب خاص یادآوری کند که قهرمان واقعی فیلم شرورانه او کیست.

مریم النور، که در زمان اعدام صورتکی گداخته شبیه چهره حضرت مریم بر چهره اش کوبیده شده، به نمایندگی از شیطان معجزاتی انجام می دهد که سه اصل آزمون واتیکان برای تأیید معجزه را که در قرن هجدهم توسط پاپ بندیکت چهاردهم وضع شد، در بر دارد:

بیماری لاعلاج را شفا می دهد.

درمان او آنی و فوری است.

درمان او کامل است.

و این شاید نخستین بار در تاریخ ژانر ترسناک در هالیوود باشد که این چنین صریح و عیان، معجزات «اصیل» به شیطان و اولیاء او نسبت داده می شود که این اندازه نافذ و قدرتمند است که نماینده ی کاربلد و کارآزموده واتیکان، یعنی پدر مان سینیور دلگارد را هم فریب می دهد. این که تازه یکی از اولیای شیطان (و نه خود او) حائز چنین قدرتی باشد که این چنین مستقیم در عالم مادی تصرف کند و «معجزه» صورت دهد، یقینا از تفکرات سیاه کابالایی (از نوع حسیدی) سرچشمه می گیرد. در تفکر کابالای حسیدی، با «جادو» می توان، نعوذ بالله، بر اراده ی الهی سایه افکند و کابالیست های حسیدی برای برخی از خاخام های مورد تقدیس خود چنین قدرتی قایل بودند! کابالیست ها که خود مهم ترین متهم انحراف و تحریف کتاب های مقدس یهودیت و مسیحی محسوب می شوند، اعتقاد دارند که «شرّ هم بخشی از وجود خداوند است» و در تفکر کافرانه و گمراه کننده ی خود، شیطان را(نعوذ باالله) تجسم همان بخش شرور الهی می دانند و تقدیسش می کنند. این پیامی است از زبان یکی از اهالی بنفیلد، که در حال جمع کردن وسایل خود و فرار از شهر است، به رخ کشیده می شود. به این بخش مهم که در واقع یکی از القائات اصلی این فیلم «شریر» است، توجه کنید:

" از وقوع معجزه ها خوشحال نیستم. وقتی خدا سر در کار خودش داره، یعنی اون بالا است(در آسمان) خوبه. وقتی خدا میاد این پایین، اتفاق های بدی میفته. سیلاب ها، حمله ملخ ها و... خدای عهد عتیق خشمگین و عصبانیه. اگه چیزی عصبانیش کنه چی؟"

و این اظهارات کفرآمیز و شیطانی، دقیقاً در ادامه فیلم محقق می شود!

حتی روح شیطانی مریم النور، در قالب زنی در اتاقک اعتراف کلیسای پدر هیگن ظهور می یابد و خطاب به کشیش، اظهاراتی طاغیانه و گردن کشانه علیه خداوند و مؤمنان به خداوند به زبان می آورد و از زبان ابلیس می گوید:

" نام خدا را مصادره کردم. طمعکار شدم، افکار ناپاک داشتم. زندگی ها را نابود کردم. ارواح بسیاری را به تباهی کشاندم."

او می افزاید:

" من شما را شفا دادم و به جای ایمان آوردن، با تردید به من تلافی کردید."

او سپس با تمسخر به پدر هیگن می گوید:

" شیطان به من قدرت داد تا «معجزه» کنم. به درگاه مریم مقدس دعا کن تا تو را نجات دهد، تا ببینیم چه کسی قوی تر است."

و پدر هیگن که در برابر اراده شیطان مغلوب و مسلوب الاختیار تصویر می شود، به فرمان او خود را از سقف کلیسایش دار می زند. این اندازه قدرت و نیروی «قاهره» برای شیطان و تجسمات او قائل شدن، حتی در هالیوود که ید طولایی در به سخره گرفتن مسیحیت و سایر ادیان الهی دارد، کم سابقه است.

در جای دیگری، از  زبان اسقف بخش می شنویم:

" جهان را تباهی، قحطی، جنگ، کشتار و ویرانی گرفته و شیطان در حال پیروز شدن است و تنها «ایمان» جلوی او را می گیرد."

از قضاء، کل طراحی فیلم «شریر» مخدوش کردن همین مفهوم «ایمان» به قدرت الهی است.

همه ی مسئله فیلم در دوگانه ی «ایمان» و «تردید» خلاصه می شود. مردمی عمیقاً مذهبی با سابقه ای طولانی در تقابل با شیطان (مردم شهر کوچک بنفیلد) که مسیحیانی با ایمان هستند، نمی خواهند در ایمان خود به معجزه ی مریم مقدس شک کنند، اما فیلمساز ثابت می کند که «اشتباه» می کنند و گول می خورند، چرا که به زعم کارگردان یونانی تبار، شیطان هم قدرت قاهره دارد و هم «معجزات» اصیل ارایه می کند! فیلم در نهایت خباثت و با آگاهی تام، بذر «تردید» می کارد و ایمان را هدف می گیرد. اینجا است که معنای انگیزه ی اولیه گری فن در آن شهر کوچک، یعنی نقص عضو «گاوها» روشن می شود و در واقع فیلمساز مردم بنفیلد را به «گاو» تشبه می کند!

گرچه اسپیلتوپولوس کلیت کار خود را در لایه و لعابی از «دلسوزی» برای ایمان می پیچد و منافقانه قصد دارد خود را دلسوز مسیحیت و مردمان باورمند به آن نشان دهد و حتی فیلم با کلامی از انجیل «متی» در نفی پیامبران دروغین و کذّابان پایان می یابد، لیکن این صرفاً یک تاکتیک هوشمندانه برای جذب و ایجاد همدلی در مخاطب مسیحی است، وگرنه حرف اصلی را پدر هیگن از زبان مارتین لوتر می زند:

" هر جا خداوند کلیسایی بنا کند، شیطان نمازخانه ای در جوار آن می زند. هر جا خدا هست، «شریر» پشت اوست."

و از قضاء، درست زمانی که آلیس، ظاهراً به طرفیت از «بانوی مقدس»، قلب در حال مرگ پدر هیگن را شفا می دهد، او پشت سر آلیس دست شیطان را می بیند. مارتین لوتر که پدر هیگن از او نقل قول می کند، همان کشیشی است که با بنا نهادن جنبش پروتستانتیسم، کار  کلیسای کاتولیک را ساخت و آن را به موجودیتی تشریفاتی بدل کرد که تقریباً از حیات اجتماعی غربی ها در قرن بیستم حذف کرد و آیین ها و تشریفات کهن مسیحی را به شهرهای کوچک و روستاهای دورافتاده تبعید کرد.

حال اسپتوپولوس، به طرفیت از یک جریان مشکوک که ظاهراً در هالیوود دست برتر را دارد، در فیلم خود به سراغ مردمان باورمند و هنوز «مؤمن» شهرهای کوچک آمریکا می رود تا با زیر سؤال بردن مفهوم «معجزه» الهی و نسبت دادن قدرتی مهارنشدنی به شیطان در انجام معجزه، بذر تردید در دل های ایشان بکارد و زیراب یکی از مقدس ترین ماجراهای تاریخ کلیسای کاتولیک را، یعنی معجزه ظهور «بانوی مقدس» در دهکده «فاطیما»ی پرتغال بزند.