چکیده فصلنامه عملیات روانی بنابر رسالت خود که همانا آشناسازی کارشناسان عملیات روانی با آخرین دستاورد‌های علمی و ابزار‌های مورد استفاده در این حوزه می‌باشد، اقدام به ترجمه و درج این مقاله نموده است. شاید تعجب برخی را به عنوان یک انتخاب عجیب، برانگیزد ولی آشنایی کارشناسان و محققان این حوزه با آخرین دستاورد‌های علمی و ابزاری این رشته لازم و ضروری است تا با آگاهی بیشتر نسبت به طرح‌ریزی در این حوزه اقدام کنند و از سوی دیگر نیز به کارشناسان، تمایز کاربرد‌های هواپیما‌های بدون سرنشین را معرفی نماید. دور از ذهن نیست که ما نیز توانایی بهره‌گیری از فناوری را در حوزه عملیات روانی داشته باشیم. بنابراین باید با معرفی کاربست جدید هواپیما‌های بدون سرنشین، افق‌های جدیدی را بر روی کارشناسان بگشاییم ضمن آنکه بر این نکته نیز تأکید کنیم که بعضی از کارشناسان عملیات روانی غربی با درج چنین مقالاتی به دنبال بزرگ‌نمایی خود هستند که باید در مطالعه این‌گونه مقالات از این مطلب غفلت ننمود. مقدمه این نوشته تنها به فناوری‌های جدید همراه با هواپیما‌های بدون سرنشین محدود نمی‌باشد. نیروی هوایی در گزارش دفاعی سالانه خود در 2001م. توجه ما را از طرح‌ریزی مبتنی بر تهدید به طرح‌ریزی مبتنی بر توانمندی معطوف ساخت. با توجه به این نکته، چالش عمده پیش روی عملیات روانی، پی گیری‏ فناوری‌های جدید مرتبط با افزایش توانمندی برای رساندن پیام به مخاطبان گوناگون مورد نظر می‌باشد. این گوناگونی شامل تحصیلات، زبان، فرهنگ و میزان دسترسی آنها به تجهیزات مخابراتی است. برای اینکه عملیات روانی از تأثیر استراتژیک مناسب برخوردار باشد، نه تنها باید در خصوص فناوری‌های افزایش توانمندی، بلکه باید دربارة مخاطبان مورد نظر نیز از اطلاعات کافی برخوردار بود. قرائن و شواهد نشان می‌دهد که هواپیما‌های بدون سرنشین یکی از فناوری‌های افزایش توانمندی در عملیات روانی خواهند بود. خلاصه چه درحال‌حاضر و چه در جنگ‌های آینده هواپیما‌های بدون سرنشین از توانایی بالقوه‌ای برای اجرای مأموریت‌های مختلف، فراتر از حیطة عملیات‌های هوایی جنگی، برخوردارند. مأموریت‌های آنها می‌تواند شامل حمل تسلیحات، حمل کالا، و فراهم آوردن امکان ارتباطات متحرک باشد. اما آنها می‌توانند مأموریت بالقوة دیگری را هم انجام دهند که تاکنون چندان به آن پرداخته نشده است. این نوشته بر موارد ذیل تمرکز دارد: 1- ماهیت عملیات روانی؛ 2- فناوری‌های جدیدی که امکان استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین را در عملیات روانی فراهم می‌آورند و موجب افزایش توانمندی نیرو‌ها می‌گردند؛ 3- تأثیر این تحول بر مفهوم عملیات در نیروی هوایی؛ و 4- استراتژی نیرو‌های چندگانه در نبرد‌های مشترک. فرمانده نیروی مشترک می‌تواند با استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین عملیات‌های هوایی طولانی‌مدت و مداومی را در مناطق بسیار نزدیک به دشمن ترتیب دهد. وسایل الکترونیکی بسیار ظریف، ارتباطات لیزری، و شبکه‌های جهانی کنترل و فرماندهی نقاط قوت درونی هواپیما‌های بدون سرنشین را به شدت تقویت می‌نمایند. با گسترش مرز هوش مصنوعی توسط ریزپردازه‌ها ما شاهد ترتیب‌یافتن عملیات‌هایی از سوی هواپیما‌های بدون سرنشین خودکار در جنگ‌های آینده خواهیم بود. هم اکنون نیاز به گسترش حیطة مفهوم عملیات و همچنین گسترش میدان نبرد برای عملیات هواپیما‌های باسرنشین و بدون سرنشین کاملاً احساس می‌شود. این نوشته به بخشی از مفهوم آینده عملیات که کاربرد هواپیما‌های بدون سرنشین در عملیات‌های روانی نیرو‌های مشترک می‌باشد، می‌پردازد. عملیات روانی در میدان نبرد مدرن جنگ را نباید تنها برخورد نیرو‌های طرفین در میدان نبرد دانست. بلکه جنگ را می‌توان رویارویی با افکار و اراده دشمن نامید و این رویارویی غالباً پیش از شروع خصومت‌های عینی آغاز می‌شود. آگاهی از فناوری‌های جدید و استفاده از آنها می‌تواند امکان اشراف کامل بر فضای میدان نبرد را برای رزمندة مدرن فراهم سازد تا او بتواند از جای‌جای میدان شناخت کافی داشته باشد و از توانایی‌ها، نیات و اراده دشمن مطلع شود. هدف عملیات اطلاعاتی آفندی، تسلط بر افکار و اراده دشمن با استفاده از عملیات روانی و جنگ الکترونیکی است. بنابراین شناخت کافی از هواپیما‌های بدون سرنشین می‌‌تواند در موفقیت عملیات روانی در میدان نبرد مدرن تأثیر بسزایی داشته باشد. اجرای عملیات روانی با بهره‌گیری از فناوری هواپیما‌های بدون سرنشین مستلزم شناخت کافی از نقاط ضعف مخاطبان مورد نظر و بهره‌‌برداری از این نقاط ضعف می‌باشد. شناخت مخاطبان در جنگ‌های روانی مدرن مسائل عملی مانند شناخت منطقه، شخصیت‌های سیاسی، مفاخر، تابوها، آمال و نارضایتی‌های مخاطبان و همچنین زبان و گویش‌های مختلف آنها بسیار مهم می‌باشد. نخستین شرط برای مؤثربودن عملیات روانی، تسخیر مخاطب مورد نظر است و لازمه آن درک دقیق موقعیت مخاطب و چگونگی دستیابی به آن نقطه می‌باشد. مخاطب مدرن با نقاط دیگر جهان در ارتباط است و به انبوهی از اطلاعات دسترسی دارد. برای اجرای عملیات روانی بر چنین مخاطبی به توانمندی‌های گسترده و سامانه‌های مدرن سازگار با آن توانمندی‌ها، نیاز است. علاوه بر سرعت روزافزون جهانی‌شدن، ما شاهد اشاعه و گسترش اطلاعات از طریق اینترنت نیز هستیم. شیوع سیل‌آسای دات.کام در اواخر دهه 1960م. موجب شد تا اینترنت از پدید‌ه‌ای کمیاب به یکی از ملزومات اساسی اقتصاد تبدیل شود.1 به علاوه، گسترش اینترنت باعث ایجاد فضایی شده است که دوست و دشمن، هر دو می‌توانند به یک اندازه از دریای اطلاعات بهره‌مند شوند. در حیطه ارتباطات تجاری نیز ما شاهد رشد چشم‌گیری از طریق امواج رادیویی می‌باشیم. بنابراین رسانه‌های مخابراتی مختلف می‌توانند از طریق این ارتباطات تجاری، پیام عملیات روانی را به مخاطبان مورد نظر بالقوه برسانند. از جمله این طول موج‌های رادیویی می‌توان به امواج یو.اچ.‌اف و وی.‌اچ‌.اف ، امواج دیجیتالی، امواج ماهوار‌ه‌ای دیجیتالی برای تلویزیون، نسل اول و دوم تلفن‌های همراه، امواج رادیوی ای.ام و اف.ام، و نسل سوم از خدمات بی‌سیمی کابل‌های فیبرنوری اشاره کرد.2 روی هم رفته، تمامی این موارد موجب فراهم‌آمدن طیف وسیعی از مخاطبان مورد نظر برای عملیات روانی می‌شوند. درحال‌حاضر نیروی هوایی فراورده‌هایی را برای عملیات روانی ارائه می‌دهد که اکثراً فاقد این فناوری‌های مخابراتی می‌باشند.3 اکنون که گیرنده‌های رقمی (دیجیتالی) به وفور در بازار تجاری یافت می‌شوند، گیرنده‌های قیاسی (آنالوگ) موجود در سامانه‌های رادیویی کومندو سولو به نظر قدیمی و خارج از رده می‌رسند. نکته جالب اینجاست که کشور‌های در حال توسعه با وجودی که از توان مالی کافی برای ارتباطات مخابراتی گسترده برخوردار نیستند، اما رفته‌رفته سامانه پخش رادیویی خود را به سامانه‌‌های رقمی مجهز می‌کنند.4 به روزکردن سامانه کومندو سولو در کوتاه‌مدت یا میان‌مدت مستلزم صرف هزینه بسیار بالایی است. در ضمن عیب کاربرد عملیات روانی هوایی با استفاده از چنین سامانه‌‌هایی این است که درصد بسیار زیادی از مخاطبان مورد نظر، دربارة آنها بی‌اطلاع هستند. این نکته که، هواپیما‌های بدون سرنشین از توانایی بالقو‌ه‌ای برای جابجایی تجهیزات مربوط به این فناوری تحول‌یافته نوین، برخورد دارند، ضرورت یک تحول عمده در اجرای عملیات روانی را به ما یادآور می‌شوند. آیا این مأموریت غیرممکن است؟ بی‌تردید، در حال حاضر جنگ‌های روانی که خوب ارزیابی و اجرا شده باشند رفته رفته به صورت یک سلاح کارآمد و مهم در همه عملیات‌های نظامی درآمده‌اند. در جنگ‌های غیرمتعارف که افکار عمومی مرکز ثقل می‌باشند، استفاده از عملیات‌های روانی اجتناب‌ناپذیر است. پیش از توضیح دربارة امکان و توان تحول بالقوه هواپیما‌های بدون سرنشین، بهتر است به میزان عملی‌بودن استفاده از آنها در عملیات روانی بپردازیم. کلنل چارلز دانلپ یکی از افسران نیروی هوایی - با توجه به تحول عظیم اطلاعات، آینده دشواری را برای عملیات روانی ترسیم می‌کند. مطلب زیر چشم‌انداز وی را تأیید می‌کند: عملیات روانی می‌تواند در دوران انقلاب اطلاعاتی به راحتی، به کمک عملیات نظامی بشتابد. برای نمونه یک ویروس رایانه‌ای کل سامانه‌ تلفنی دشمن را از کار می‌اندازد؛ بمب‌های حساب‌شده، شبکه حمل و نقل طرف مقابل را مختل می‌سازند؛ دستورات جعلی، نیروی نظامی دشمن را آشفته می‌کنند؛ پیام‌های تبلیغاتی، برنامه‌های تلویزیونی را به هم می‌ریزد و حساب بانکی رهبر دشمن به صورت الکترونیکی خالی می‌گردد و … همه این‌ها بدون شلیک حتی یک گلوله انجام می‌شوند.5 بنا به گفته کلنل دانلپ، وابستگی روزافزون جامعه جهانی به سامانه‌های اطلاعاتی باعث می‌شود که این سامانه‌ها هدف مناسبی برای بازیگران ضعیف‌تر باشند. وی پیش‌بینی می‌کند که سامانه‌های ارتباطاتی مدرن «… رهبران تلویزیونی را قادر می‌سازند تا پیام‌های مورد نظر خود را به گوش تعداد کثیری از مردم برسانند.»6 رسانه‌های جهانی نیز در آیند‌ه‌ای بسیار نزدیک، از توانایی کنترل عملیات‌های نظامی برخوردار خواهند بود. در نتیجه، مفاهیمی مانند امنیت عملیات، فریب، و عملیات روانی متحول خواهند شد و نخواهند توانست، به شکل فعلی خود در عملیات نظامی مفید واقع شوند. همسانی احتمالی طرفین از لحاظ فناوری در آینده، افزایش خیره‌کننده پیچیدگی‌های تجهیزات اطلاعاتی شخصی و مهم‌تر از همه، رشد برق‌آسای رسانه‌های مبتنی بر فناوری‌های جدید، موجب خواهد شد که تسلط هر کدام از طرفین در زمینه اطلاعات بر دیگری تقریباً غیرممکن باشد.(7) با توجه به این پیش‌بینی، فرماند‌هان نبرد باید در اندیشه طرح‌ریزی طیف کامل عملیات‌های اطلاعاتی باشند. اما علی‌رغم گسترش روزافزون اطلاعات و شفاف‌تر شدن آن، تا زمانی‌که از انسان‌ها و سامانه‌های اطلاعاتی در اجرای عملیات استفاده می‌شود، عملیات روانی همچنان جزء حیاتی و مهم عملیات نیرو‌های مشترک خواهد بود. فرمانده نیرو‌های مشترک می‌تواند با بهره‌برداری از اطلاعات به دست‌آمده از عملیات اطلاعاتی، افکار و اراده مخاطبان مورد نظر خود را شکل دهد. نیروی هوا - فضا در این زمینه امکان مانور بیشتری دارد و می‌تواند زمینه را برای بروز تحولات گسترده در عملیات روانی فراهم سازد. نیروی هوا - فضا و عملیات روانی هواپیما‌های ای سی – 130ای کومندو سولوی نوع دوم در عملیات روانی نیروی هوایی استفاده می‌شود. تجهیزات ویژه مأموریت موجود در این هواپیما‌ها می‌تواند از طریق سامانه قیاسی، امکان پخش برنامه‌های زنده رادیویی و همچنین برنامه‌های دیداری و شنیداری از قبل ضبط شده را به سراسر جهان فراهم سازد. فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی در طرح منطقه مأموریت 2030م. خود امکانات مربوط به پخش برنامه در کومندو سولو‌ها را یک دست‌انداز خطرناک در جاده می‌نامند و لزوم ایجاد تحول در آنها را یادآور می‌شوند.8 در حالی‌که نیروی هوایی زمینه را برای استفاده هرچه بیشتر از عملیات روانی فراهم می‌سازد، فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی بخشی از 660 میلیون دلار بودجه اختصاصی را صرف پخش برنامه از طریق هواپیما‌های ای سی – 130 جی کومندو سولو می‌کند. اگرچه این سرمایه‌گذاری میان‌مدت میزان به روزبودن تجهیزات مزبور را به اندازه چهل سال بهبود می‌بخشد، اما نمی‌تواند تجهیزات مربوط به عملیات ویژه را چندان گسترش دهد.9 برتری اطلاعاتی، به دلیل ماهیت خود، بسیار گذراست و نیروی مشترک در طول عملیات اطلاعاتی باید این برتری را کسب و حفظ کند.10 فرماندهی نیروی مشترک برای حفظ این برتری، باید از نقش حیاتی عملیات اطلاعاتی دفاعی آگاه باشد. اما سنجش تأثیر استراتژیک عملیات ضداطلاعات، بسیار دشوار است. فرماندهی نیروی مشترک بیشتر به مشاهده نتایج ملموس عملیات تمایل دارد و همین امر باعث می‌شود که فرماند‌هان عملیات اطلاعات نتوانند به آسانی آنها را به اختصاص دادن بودجه و منابع برای گسترش توانمندی‌های عملیات اطلاعاتی دفاعی متقاعد سازند و همین نکته یکی از دلایل اصلی تنزل کیفی جایگاه جنگ الکترونیک نیروی هوایی ای.اف، 111 ای راون ، بود و ممکن است در آینده جایگاه عملیات اطلاعاتی دفاعی را در نیروی مشترک نیز به مخاطره بیندازد. عملیات روانی و هواپیما‌های بدون سرنشین در حال تحول چند سال قبل، مؤسسه رند اعلام کرد که در قرن بیست و یکم نیروی هوایی این کشور در نظر دارد برای مقابله با چالش‌های پیش روی منافع امریکا از، سامانه‌های بدون سرنشین مجهز به ربات بهره گیرد تا بتواند به آرامی و در ارتفاع بسیار پایین‌تر به اهداف غیرمتعارف نزدیک شود.11 ظهور فناوری‌های جدید، این امکان را به نیروی مشترک می‌دهد که برای مقابله با این چالش‌ها از هواپیما‌های بدون سرنشین در عملیات‌های هوا - فضا استفاده کنند. سازمان مرکزی اطلاعات و وزارت دفاع به کارآیی این هواپیما در مناطق عملیاتی تاریک، کثیف، و پرخطر پی برده و بر آن تأکید کرد‌ه‌اند. هدف عمده از به کارگیری و گسترش هواپیما‌های بدون سرنشین جمع‌آوری اطلاعات، جاسوسی و شناسایی است. اخیراً این هواپیماها برای مأموریت‌های تهاجمی نیز مدنظر قرارگرفته‌اند. اما طرح استفاده از آنها برای مأموریت‌های دیگر تنها در حد نظریه و ایده است. لازم است که نیروی هوایی به امکان استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین در مأموریت‌هایی فراتر از مأموریت‌های اطلاعاتی، جاسوسی، و شناسایی نیز توجه داشته باشد. برای نمونه می‌توانند از آنها در عملیات‌های روانی نیروی مشترک استفاده کنند. ملزومات عملیات روانی فناوری‌های مهمی که برای عملیات روانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، با فرکانس امواج ارسالی، مسائل مربوط به داده‌ها، و افزایش توان سامانه‌های مختلف در ارتباط هستند. تغییرات بی‌شماری که برای کومندو سولو‌ها مطرح‌اند به ملزومات عملیات روانی آینده مربوط می‌شوند. فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی، بودجه بسیار زیادی را صرفاً برای انتقال کومندو سولو به نسل جدید ای سی – 130جی اختصاص داده است. در دهه آینده طبق برنامه‌ریزی‌های به عمل‌آمده، مبالغی نیز صرف به روزکردن آنتن‌ها، و افزایش برد فرکانس و توان سامانه‌ها خواهد شد تا مخاطبان بیشتری تحت پوشش قرار گیرند. اگرچه این تغییرات ضروری‌اند، اما موجب بروز تحول چندانی نخواهند شد. در اثر الزامات محیطی و ضرورت پوشش مخاطبان تا 2010م، تغییرات زیادی در حجم داده‌ها و توان سامانه‌‌ها به وجود خواهد آمد. در آن موقع ایجاد تحولات اساسی برای دستیابی به عملیات روانی کارامد بسیار دشوار و هزینه‌بر خواهد بود. عمق و تداوم نقایص سامانه دیداری و شنیداری کومندو سولو، کمبود فضای لازم برای این سامانه را در هواپیما‌های ای سی – 130یادآور می‌شوند. برای مؤثر بودن برنامه‌های رادیو - تلویزیونی پخش‌شده، باید موانع فیزیکی پیش روی برد رادار‌ها و خط هدف سایت‌ها رفع شوند. این هواپیما‌ها نیز، مانند هر سکوی ثابت دیگری، ممکن است به آسانی توسط نیرو‌های دشمن شناسایی شوند و مورد هدف قرار گیرند. محیط و امکان بقا در آینده مناطق شهری یکی از میادین احتمالی و چالش‌برانگیز مورد نظر عملیات‌های مشترک نیرو‌های نظامی خواهند بود. این میادین احتمالی نبرد، مجموعه‌ای از چالش‌ها را پیش روی عملیات روانی هوایی کارامد قرار می‌دهد. موانع موجود در محیط شهری، ارتباطات و دریافت علائم (سیگنال‌ها) را با مشکل روبه رو می‌سازند. به علاوه، ممکن است، ما به هنگام دریافت اطلاعات از شبکه‌های متشکل از (ماکرو) هواپیما‌های بدون سرنشین بزرگ یا هواپیما‌های بدون سرنشین کوچک با تغییرات تن صدا یا افتادن شبکه‌ای بر روی شبکه دیگر مواجه شویم. پارازیت نیز یکی دیگر از مشکلات بالقو‌ه‌ای است که می‌تواند موجب کاهش سطح کیفی علائم کنترلی فرستاده شده به شبکه هواپیما‌های بدون سرنشین؛ یا اختلال در برقراری ارتباطات اطلاعاتی با یک ماهواره، و یا اختلال در امر رله و تقویت آنها شود. بالاخره، ممکن است علائم فرستاده شده از سوی حس‌گر‌های مختلف ردیابی و قطع شوند که این امر می‌تواند موجب کشف و انهدام واحد مورد نظر شود.12 نیروی هوا - فضا می‌تواند نیروی زمینی را در محصور کردن بخش‌هایی از شهر یاری کند، یعنی می‌تواند بین م‌هاجمان و مردم فاصله فیزیکی ایجاد کند. همچنین می‌تواند با توسل به اقدامات پیش‌دستانه و یا ایجاد پارازیت در برنامه‌های تبلیغاتی رادیویی و تلویزیونی دشمن، مانع تهییج مردم توسط نیرو‌های مقابل شود.13 هر سکوی هوایی که در آسمان صحنه نبرد به تبادل اطلاعات می‌پردازد، برای بقای خود ناگزیر از پشتیبانی الکترونیکی است. احتمال دیده شدن هواپیما‌های ای سی -130 و قرار گرفتن آنها در تیررس سلاح‌های دوربرد، بسیار زیاد است. اگر فرض کنیم که دستیابی به برتری هوایی همچنان یکی از اهداف اصلی در جنگ‌های آینده باشد، اجرای عملیات روانی با استفاده از هواپیما‌های سرنشین‌‌دار باز هم مهم و حیاتی خواهد بود. حرکت مخفیانه یکی از ویژگی‌های اساسی هواپیما‌های بدون سرنشین لاک هید مارتین دارک استار( ) که اکنون از رده خارج شده، بود. این ویژگی هنوز هم هواپیمای بدون سرنشین جنگی بوئینگ( ) را که پشتیبانی الکترونیکی ندارند و حتی نسل جدید هواپیمای بدون سرنشین را در برابر تهدیدات قبلی آسیب‌پذیر می‌سازد. اگرچه فرماندهی نیروی مشترک، نگران مواجه شدن هواپیما‌های بدون سرنشین با خطرات موجود در مناطق پرخطر نیست، اما حفاظت از این امکانات باید جزو ملاحظات ضروری قرار گیرد. با گسترش دامنه نقش و مأموریت‌های محوله به هواپیما‌های بدون سرنشین، الکترونیک پویا و فناوری‌های جدید باعث می‌شوند که این امکانات مخفی‌تر و غیرقابل رویت‌تر از قبل باشند. در نتیجه امکان بقای آنها در صحنه نبرد، بیش از پیش افزایش می‌یابد. پهنای باند، فرکانس، و قدرت امواج در حیطه ارتباطات، پهنای باند و فرکانس از مباحث بسیار مهم می‌باشند. در دنیای دیجیتال نیز که فناوری‌های مخابراتی مدرن به آن راه یافته‌اند، این دو مورد از اهمیت بالایی برخوردارند. عملیات آزادی پایدار [اشغال عراق] موجب شد که نیروی هوایی با مشکل تهیه زمین برای فرود ناوگان‌های هواپیما‌های بدون سرنشین مواجه شود. هیئت علوم دفاعی نیروی هوایی در فوریه 2000م. پیش‌بینی کرد که وزارت دفاع برای اجرای یک جنگ وسیع در 2010م. به شانزده گیگابایت پهنای باند در ثانیه نیاز خواهد داشت. اما اکنون چنین به نظر می‌رسد که این رقم بسیار بیشتر از نیاز واقعی باشد.14 امروزه، یک هواپیمای ‌هاوک تنهایی، به تقریباً پانصد مگابایت پهنای باند در ثانیه نیاز دارد و نیروی هوایی به دلیل محدودیت‌های خود، تنها می‌تواند از سه هواپیما‌های بدون سرنشین به طور همزمان در عملیات آزادی پایدار استفاده کند.15 فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی در نظر دارد سامانه فرکانس کومندو سولو‌ها را بهبود بخشد تا بین آنها و تحولات عظیم ارتباطات رقمی مطابقت لازم صورت بگیرد. یک طرح ابتکاری این است که، توانایی دستگاه فرستنده کومندو سولو گسترش یابد تا بتواند در حیطه نسل دوم تلفن‌های بی‌سیمی عمل کند. فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی در طرح توسعه هواپیما‌های ای سی – 130 جی خود در 2030م. در نظر دارد تا در 2007م. یک پایانه هوابرد با باند پهن ایجاد کند تا پاسخگوی نیاز فزاینده به ارتباطات مخابراتی حجیم و دوپلکس جهانی باشد. به علاوه، در 2014م. آنتن‌هایی در ساختار این هواپیما‌ها به کار خواهد رفت که امکان پخش برنامه‌های مختلف برای مناطق دورافتاده را همزمان با ارسال این برنامه‌ها از ایستگاه اصلی فراهم خواهند آورد.(16) مؤسسه رند، جنگ هوایی بر فراز صربستان را مورد بررسی قرار داده و عملکرد ضعیف نیرو‌های امریکایی را در خصوص پخش برنامه‌ با استفاده از کومندو سولو‌ها در مناطق کوهستانی کوزوو و مناطق شهری صربستان زیر سوال برد. این مؤسسه توصیه می‌کند، در زمینه گزینه‌هایی مانند حداکثر بار مفید فرستنده‌های رادیویی - تلویزیونی عملیات روانی برای هواپیما‌های بدون سرنشین، ماهواره‌های پخش مستقیم ، فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی کوچک مجهز به سامانه کنترل از راه دور، و همچنین مزایا و هزینه‌های مربوط به بهبود امکانات هواپیما‌های کومندو سولو تحقیقاتی صورت بگیرد.(17) در آینده نزدیک به منظور انجام مأموریت‌های مربوط به عملیات روانی، هواپیما‌های ای سی- 130 جی به چهار ژنراتور شصت تا نود کیلو وات مجهز خواهند شد. طرح منطقه مأموریت 2030م. فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی، تولید چهل و پنج کیلووات برق در ازای هر نیم پوند هوا را به وسیله توربین در 2018م. پیش‌بینی می‌کند.18 برق مورد نیاز عملیات روانی را می‌توان از یک سکوی گسترده ویژه عملیات روانی - برای مثال، بوئینگ 767 - تأمین کرد. قرار است این هواپیما به عنوان هواپیمای فرماندهی و کنترل مجهز به انواع حس‌گر‌ها - ام.سی‌دو.ای - در نیروی هوایی به خدمت گرفته شود. طبق برنامه‌ریزی‌های به عمل آمده خروجی برق تولیدشده در این هواپیما یک مگاوات خواهد بود که در آن صورت، از هواپیما‌های کومندوسولو پیشی خواهد گرفت. اما هنوز نمی‌توان با قاطعیت گفت که زمان انجام یک مأموریت عملیات روانی برای یک سکو، بسیار مهم‌تر از انجام مأموریت‌های فرماندهی و کنترل و جمع‌آوری اطلاعات جاسوسی و شناسایی خواهد بود. فناوری هواپیما‌های بدون سرنشین در حال حاضر فناوری‌های موجود در هواپیما‌های بدون سرنشین شامل فرماندهی، کنترل، ارتباطات و رایانه ، تعامل فرد - کامپیوتر، شناسایی هدف و طراحی هواپیما می‌باشند.19 هدایت هواپیما با کمک سامانه موقعیت‌یاب جهانی و افزایش استقامت و برد عملیاتی از توانمندی‌های مختلف این هواپیماها هستند. به نظر می‌رسد که گسترش و به کارگیری فناوری‌های جدید را عاملی به نام بودجه محدود می‌کند. برای اینکه این هواپیما‌ها به طور کاملاً خودکار عمل کنند، افزایش پهنای باند فرماندهی و کنترل در میدان نبرد، هوش مصنوعی، و شناسایی (خودکار) هدف ضروری به نظر می‌رسد. تکامل این فناوری‌ها موجب ارتقای سطح توانمندی‌های نیروی هوایی در زمینه استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین در عملیات روانی خواهد شد. معاون علوم و فناوری وزیر دفاع، روز 29 مارس 2002م. را به عنوان آخرین مهلت اعلام کرد تا نیرو‌های نظامی، داده‌های لازم را برای به روزکردن نقشه مسیر حرکت هواپیما‌های بدون سرنشین فراهم آورند. این نقشه، مسیر حرکت موارد زیادی از جمله نقشه سکو‌ها، ملزومات حس‌گر‌ها و نحوه توسعه آنها و مطالب مربوط به توسعه علوم و فناوری‌ها را شامل می‌شود.20 در حال حاضر، آژانس طرح‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی مشغول اجرای برنامه جدیدی در زمینه توسعه فناوری‌های لازم برای پشتیبانی هواپیما‌های بدون سرنشین، می‌باشد. مواردی مانند توان، نیروی محرکه، ایرو دینامیک ، هدایت، حرکت، و کنترل هواپیما نیز در این برنامه گنجانده شده است.(21) فناوری‌های نویدبخش دیگری نیز در زمینه‌های مخابرات، ریزالکترونیک، نیروی محرکه، و ایرودینامیک به توسعه هواپیما‌های بدون سرنشین کمک خواهند کرد. این پیشرفت‌ها موجب پررنگ‌تر شدن و همچنین تکامل توانایی‌های درونی هواپیما‌های بدون سرنشین مانند برد، توان نزدیک شدن به هدف و پایداری در صحنه نبرد خواهد شد. در واقع، هم اینک سکو‌هایی که هواپیما‌های بدون سرنشین برای اجرای عملیات روانی و یاری فرماندهی نیروی مشترک نیاز دارند، وجود دارند. هواپیما‌های شکاری هواپیما‌های شکاری آرکیو - یک به عنوان نسل صفر هواپیما‌های بدون سرنشین مرگبار محسوب می‌شوند. هواپیما‌های شکاری ام‌کیو-9 از لحاظ حداکثر و هزینة حمل این تجهیزات، همچنین انرژی خروجی، از هواپیما‌های آر.کیو - یک مقدم‌تر هستند و در نتیجه برای عملیات روانی از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند. تحولات انجام گرفته در هواپیما‌های RQ و تبدیل شدن آنها به MQ نشان‌دهنده این واقعیت است که هواپیما‌های شکاری سیر تحولی تکامل هواپیما‌های بدون سرنشین چندمنظوره را هدایت می‌کنند، نیروی هوایی در نظر دارد تا رفته‌رفته توان خود را با تشکیل پنج اسکادران مجهز به هواپیما‌های بدون سرنشین MQ-1 و یا MQ-2 افزایش دهد. در ضمن، نقشه مسیر حرکت پیشنهادی فرماندهی جنگ هوایی بر هواپیما‌های شکاری – به عنوان هواپیما‌های بدون سرنشین- تأکید می‌کند.22 هواپیما‌های MQ-9 گنجایش هفتصد پوند بار را دارا می‌باشند. علاوه بر این، امکان افزایش این گنجایش نیز وجود دارد. انرژی لازم برای ملخ این هواپیماها نیز توسط موتور جت تأمین می‌شود. این موارد باعث می‌شود تا MQ-9 از لحاظ سرعت، پایداری و بقا، گنجایش حمل بار بیشتر و امکان تولید برق بر هواپیما‌های MQ-1 برتری داشته باشد و برای عملیات روانی، مناسب‌تر به نظر آیند. این هواپیما‌ها در آینده نیز به ارتباطات ماهوار‌ه‌ای و امکان رله ارتباطات مخابراتی مجهز خواهند شد. هواپیما‌های ‌هاوک( ) آخرین دستاورد نیروی هوایی، بعد از هواپیما‌های بدون سرنشین ویژة جمع‌آوری اطلاعات، جاسوسی، و شناسایی، هواپیما‌های ‌هاوک جهان پیمای RQ-4A می‌باشد. البته این هواپیما‌ها هنوز مراحل تکامل و توسعه خود را طی می‌کنند. این هواپیما‌ها می‌توانند به مدت سی و شش ساعت فعال باشند و باری معادل دو هزار پوند را حمل کنند و به دلیل داشتن همین ویژگی‌ها، از پتانسیل بالایی برای خدمت به عملیات روانی برخوردارند. بار مزبور می‌تواند موارد مختلفی چون اعلامیه یا فرستنده‌های رادیویی یا تلویزیونی باشد. این هواپیما‌ها به دلیل برخورداری از خط کیو - باند( ) می‌توانند با ارسال پیام از زمین به ماهواره، به عنوان تقویت کننده ارتباطات مخابراتی و یا گره مخابراتی [مرکز تبادل اطلاعات] مورد استفاده قرار گیرند. به علاوه، این هواپیما‌ها توان تولید ده کیلو وات برق را دارند که معادل برق مورد نیاز یک فروند کومندو سولو در مأموریتش برای پخش برنامه‌های رادیویی یا تلویزیونی می‌باشد. امکان تولید برق و گنجایش بالا در حمل بار برای انجام مأموریت‌ها، توانمندی بسیار مهمی است. بنابراین، این امکان وجود دارد که توانمندی هواپیما‌های ‌هاوک برای جمع‌آوری اطلاعات، جاسوسی، و شناسایی نادیده گرفته شود و از آنها برای تولید برق مورد نیاز فرستنده‌های رادیویی و تلویزیونی استفاده شود. هواپیما‌های بدون سرنشین نوظهور شرکت سهامی عام سامانه‌های اتمی فضانوردی، که پیمانکار ساخت هواپیما‌های بدون سرنشین شکاری است، یکی از چندین شرکتی می‌باشد که در زمینه ساخت هواپیما‌های بدون سرنشین مقاوم در ارتفاعات زیاد، گام‌های جدی برداشته است. جدول 1، نام هواپیما‌های بدون سرنشین موجود و در حال توسعه را ارائه می‌دهد. جدول 1 هواپیما‌های بدون سرنشین دارای توانایی‌هایی از جمله 1- گنجایش بالا برای حمل بار؛ 2- پایداری نزدیک به چهل ساعت؛ 3- توان پرواز مستقل؛ و 4- فناوری‌های لازم برای تقویت امواج مخابراتی هستند. این هواپیماها می‌توانند در عملیات روانی مورد استفاده قرار گیرند. طیف گسترده هواپیما‌های بدون سرنشین گوناگون و توانمندی‌های به اثبات رسیده در این هواپیما‌ها، ما را به اندیشیدن دربارة به کارگیری آنها در عملیات روانی ترغیب می‌کند. برای اینکه بتوانیم از این سامانه‌‌ها در عملیات روانی استفاده کنیم، باید یک مفهوم عملیاتی ملموسی، برای خود طرح کنیم. ظهور فناوری‌های جدید، نویدبخش استفاده گسترده از این نوع هواپیما‌ها برای مأموریت‌های عملیات روانی آینده می‌باشد. فناوری‌های آتی هواپیما‌های بدون سرنشین مهم‌ترین نگرانی نیرو‌های نظامی در حال تحول، توان تولیدی( ) برای پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در عملیات روانی است. از آنجایی که هواپیما‌های بدون سرنشین می‌توانند به هدف مورد نظر بسیار نزدیک شوند، راه‌حل مناسبی برای این مشکل می‌باشند. یک دستگاه قابل حمل که در راکول کولینز( ) در حال توسعه وجود دارد، فرستنده مینیاتوری جهانی( ) است. هدف از ساخت این دستگاه، دستیابی به فرستند‌های توانمند، کم‌هزینه، ظریف و با قابلیت کنترل از راه دور است که بتواند اطلاعات را جمع‌آوری کند، پارازیت بفرستد و مطالب مورد نظر را تکرار کند. این فرستنده‌های مینیاتوری توسط پارافویل( ) در منطقه مورد نظر استقرار داده می‌شوند و از طریق کنترل از راه دور عمل می‌کنند. این کنترل از راه دور ممکن است از طریق هواپیمای بدون سرنشین، هواپیمای سرنشین‌‌دار یا ماهواره صورت گیرد. فرستنده مزبور با ایجاد یک باند رادیویی با فرکانس بیست تا هزار مگاهرتز برنامه‌های ارتباطی و مخابراتی طرف مقابل را مورد هجوم قرار می‌دهد. با توجه به منطقه مورد هدف این فرستنده‌ها، گاهی اعمال استتار بر آنها ضروری است. این فرستنده‌ها می‌توانند به راحتی درمناطق شهری - به ویژه در بالای ساختمان‌های بلند - استقرار داده شوند. تصویر 1 نمونه اولیه‌ای از فرستنده‌های فوق را نشان می‌دهد. هر چند که اطلاعات آشکار دربارة فرستنده‌های مینیاتوری بسیار اندک است اما می‌توان حدس زد که می‌توان از این فرستنده‌ها برای رساندن پیام‌های از پیش ضبط شده به گیرنده‌های مورد نظر یا برای پخش مجدد برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی عملیات روانی از راه دور با برد کم در مناطق مجاور، استفاده کرد. همچنین احتمال می‌رود، این فرستنده‌ها در آیند‌ه‌ای نزدیک از فناوری‌های متعددی بهره‌ گیرند و از آنها به صورت جداگانه یا جمعی استفاده کنند تا تأثیر این فناوری‌ها بر مخاطب مورد نظر افزایش یابد؛ یا اینکه به صورت آگا‌هانه سکوت کنند تا احتمال ردیابی غیرفعال از سوی دشمن کاهش یابد. همان طور که پیش از این گفته شد، یکی از مهم‌ترین عواملی که مانع عملیاتی کردن ناوگان هواپیما‌های بدون سرنشین می‌شود، نیاز آنها به حجم عظیمی از اطلاعات پردازش شده می‌باشد. با ظهور کابل فیبر نوری به عنوان جایگزینی برای ارتباطات ماهوار‌ه‌ای، ماهواره‌های ارتباطاتی پرتاب شده در نیمه دهه 1990م. اساساً در خدمت ارتباطات تجاری بود تا نظامی.23 این امر باعث شد تا وزارت دفاع با کمبود ارتباطات ماهوار‌ه‌ای لازم برای دستیابی به اطلاعاتی که در حال حاضر و در آینده برای فرستنده‌های مزبور ضروری است، مواجه شود. آزمایشگاه تحقیقاتی نیروی هوایی، در حال بررسی فناوری ارتباطات لیزری است تا بتواند با فناوری‌هایی که تا 2010م. بروز می‌کنند، مقابله کند.24 تصویر 1 انرژی( ) فناوری‌های مربوط به تولید انرژی برای تداوم عملیات‌های طولانی مدت هواپیما‌های بدون سرنشین، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. در آزمایشگاه تلاش‌هایی در زمینه شارژ باطری‌ها با انرژی لیزری به عمل آمده است. ماکرویو‌های( ) با توان بالا، در حال حاضر به عنوان سلاحی برای ممانعت از دسترسی طرف مقابل به منطقه مورد نظر، تحت تحقیق و بررسی قرار دارند. فرضیه جدیدی مطرح است که می‌گوید ما می‌توانیم از این ماکرویو‌ها برای تأمین انرژی باطری استفاده کنیم. هر چند که ممکن است این کاربرد خاص یک تخیل باشد، اما تشعشعات الکترومغناطیسی ناشی از تپ‌های (پالس‌های) ماکرویو‌ها می‌تواند موجی از انرژی ایجاد کند. ما می‌توانیم با کنترل این تپ‌ها خطرات معطوف به این تجهیزات را محدود کنیم.25 فناوری‌های مربوط به پیل‌های خورشیدی نیز یکی دیگر از منابع مورد بحث برای تأمین انرژی لازم برای هواپیما‌های بدون سرنشین می‌باشند. این فناوری‌ها به طور بالقوه می‌توانند، همواره انرژی لازم برای هواپیما‌های بدون سرنشین کوچک و بزرگ را تأمین کنند و امکان پایداری آنها در صحنه نبرد را فراهم آورند. بعد دیگر انرژی، تولید و توزیع آن در مأموریت عملیات روانی می‌باشد. در حال حاضر میزان انرژی مورد نیاز برای کومندو سولو‌ها به بعد فیزیکی تهدید مورد نظر بستگی دارد. با توجه به فاصله اندک هواپیما‌های بدون سرنشین با مخاطب مورد نظر، این هواپیما‌ها در انجام مأموریت‌های خود به انرژی کمتری نیاز خواهند داشت. توان یک فرکانس رادیویی با هر متر مربع فاصله فرستنده از هدف، نسبت معکوس دارد. با توجه به اهمیت توان میانگین یک فرکانس رادیویی و میزان توان فرستندگی یک آنتن، توانایی هواپیما‌های بدون سرنشین در نزدیک شدن به اهداف مورد نظر، قابلیت و مزیت آنها را برای استفاده در عملیات روانی یادآور می‌شود. ارسال طبق ایده‌های جدید می‌توان از هواپیما‌های بدون سرنشین برای حمل آذوقه به نیرو‌های حاضر در میدان نبرد استفاده کرد. یکی از انواع هواپیماهای بدون سرنشین که اسکای تت( ) نامیده می‌شود، می‌تواند به صورت عمودی از زمین برخاسته و یا فرود آید (تصویر 2). به سفارش فرماندهی عملیات‌های ویژه( )تحقیقات بیشتر بر روی این وسیله نقلیه در آزمایشگاه تحقیقاتی نیروی هوایی( ) در جریان است. این هواپیمای پیشرفته از قدرت تحرک بالایی برخوردار است و می‌تواند در حمل بار و کالا به وزن ده و پنجاه و پانصد پوند برای نیرو‌های عملیات ویژه( ) مورد استفاده قرار گیرد. از هواپیمای اسکای تت می‌توان به صورت‏ سرنشین‌دار و بدون سرنشین برای مأموریت‌هایی همچون حمل و پخش اعلامیه‌های عملیات روانی بهره گرفت. تصویر 2 تجهیزاتی که دستیار اطلاعاتی افراد( ) هستند، می‌توانند جایگاه خوبی برای خود در عملیات روانی پیدا کنند. در حال حاضر این تجهیزات از امکاناتی همچون ارتباطات بی‌سیمی و رقمی برخوردارند و می‌توانند به اینترنت نیز وصل شوند. در واقع، تجهیزات نامبرده مختص تجهیزات مخابراتی فرستنده و گیرنده تصویر‌های رقمی و برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی نیستند. یک هواپیمای بدون سرنشین می‌تواند این تجهیزات را حمل کند تا امکانات مربوط به آنها با هزینه کمتری در دسترس مخاطبان مورد نظر قرارگیرد. طراحی ساده تجهیزات کمک اطلاعاتی افراد و دستورالعمل‌های مختصر و مفید همراه آنها (مانند نکات نوشته شده بر روی کارت‌های اضطراری خطوط هوایی) این امکان را فراهم می‌‌آورد که حتی مخاطبان بی‌سواد نیز بتوانند از این تجهیزات برای دریافت برنامه‌های روزانه رادیویی و تلویزیونی استفاده کنند. اخیراً هنداسپرینگ( ) نوعی تجهیزات کمک اطلاعاتی به بازار ارائه داد که از امکان دسترسی مداوم به شبکه اینترنتی برخوردار است. این فناوری می‌تواند مشکل ضرورت ایجاد زیرساخت‌های عظیم و پرهزینه را برای ارتباطات رادیویی و تلویزیونی در کشور‌های موردنظر رفع می‌کند. اخیراً در دانشکده جنگ هوایی دربارة کاربرد جدید هواپیماهای بدون سرنشین نوشت‌های ارائه شده است. از یک فروند هواپیمای بدون سرنشین می‌توان برای پخش برنامه‌های رادیویی یا پرتاب اعلامیه به سوی تعداد محدودی از مخاطبان (برای مثال برای تعداد بسیار محدودی مخاطب مستقر در یک ساختمان) استفاده کرد.26 در خصوص عملیات‌های تأثیر محور( )، رساندن دقیق ابزار‌ها و پیام عملیات روانی به مخاطبان معین در حوزه جغرافیایی محدود، از اهمیت حیاتی برخوردار است. نسل جدید هواپیما‌های بدون سرنشین طوری طراحی شد‌ه‌اند که توان آنها و حجم باری که حمل می‌کنند، با مأموریت در نظر گرفته شده متناسب باشد. این بار می‌تواند شامل: ماشین‌آلات ظریف برای حمله به شبکه‌های رایانه‌ای، کابل یا شبکه‌های فیبرنوری، یا دیش‌های ماهوار‌ه‌ای باشد. این هواپیما‌ها می‌توانند اطلاعات مختلف را کنترل کنند و یا تغییر دهند. به نظر می‌رسد اختصاص بودجه کافی و ارائه مفهوم عملیاتی کارآمد برای رواج استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین و فناوری‌های مربوط به آنها در عملیات روانی، ضروری است که به احتمال زیاد در دهه آینده شاهد تحقق این امر خواهیم بود. هواپیما‌های بدون سرنشین در عملیات روانی اکنون زمینة بسیار مساعدی به وجود آمده است تا هواپیما‌های بدون سرنشین بتوانند آینده عملیات روانی را رقم بزنند. این امر با توجه به فناوری‌های افزایش دهندة توانایی، تصور پایایی و گستردگی میدان نبرد، بعید و دور از ذهن نمی‌نماید. درک فناوری‌های مربوط به این هواپیما‌ها، شکل بخشیدن به آنها و به کارگیری آنها از جمله گام‌های نخست برای همراه کردن هواپیما‌های بدون سرنشین با عملیات روانی می‌باشد. این هواپیما‌ها را باید به عنوان یک عامل شکل‌دهنده به مفهوم عملیات و تقویت کننده آن به حساب آورد. تنها، اندیشه متحول شده درباره عملیات روانی می‌تواند کارایی مفهوم عملیات را افزایش دهد. این تحول باید با سرمایه‌گذاری‌هایی در زمینه فناوری‌های جدید و همچنین ارزیابی مداوم مخاطبان مورد نظر همراه باشد. چرا سال 2010م.؟ نیروی هوایی در مورد عملیات‌های آینده رویکردی تهاجمی از خود نشان می‌دهد. در نیروی هوایی، برای به کارگیری فناوری‌های جدید انگیزه بسیار بالایی وجود دارد تا 1- قدرت هوایی وعده داده شده؛ 2- صلاحیت‌های اساسی نیروی هوایی در زمینه توانایی تحرک سریع در سراسر جهان؛ 3- دقت در هدف‌گیری؛ 4- امکان انجام حملات مختلف در سراسر جهان؛ 5- برتری از لحاظ هوا - فضا؛ 6- برتری اطلاعاتی؛ و 7- توان پشتیبانی سریع تحقق یابد.27 گسترش سریع فناوری‌های اطلاعاتی، این امر را تسریع می‌کند. اگر از هم اکنون مسیر حرکت دقیق خود را تا 2010م. ترسیم نکنیم، چشم‌انداز درازمدت 2020م. قابل دسترس نخواهد بود. نیروی مشترک در 2020م. از اطلاعات و دانشی برتر برای اتخاذ تصمیم‌های حساب شده‌تر، حمایت از توانمندی‌های پیشرفته فرماندهی و کنترل و دستیابی به حداکثر ظرفیت عملیاتی، هدف‌گیری دقیق، و 4- پشتیبانی همه‌جانبه، و لجستیک متمرکز بهره خواهد گرفت. گستره و سرعت این تحول به میزان انعطاف‌پذیری نیروی هوایی و میزان نوآوری این نیرو بستگی دارد.28 هر چند که ترویج استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین در میادین نبرد‌های مدرن نیازمند یک تحول فرهنگی است، اما کنگره، سال 2010م. را به عنوان آخرین فرصت برای نیروی هوایی اعلام کرده تا این هواپیما‌ها را به عنوان سومین زیرمجموعه خود عملیاتی سازد.29 با توجه به گسترش سریع فناوری‌های افزایش دهنده توانمندی، مواردی که دستیابی به آنها در درازمدت برنامه‌ریزی شده است، در میان‌مدت یا حتی کوتاه‌مدت نیز میسر خواهد بود. طرح حوزه مأموریت فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی( ) به 2030م. مربوط است، اما بسیاری از فناوری‌های افزایش دهنده توانمندی که در این طرح از آنها نام برده شده است در دهه کنونی دست یافتنی می‌باشند. به همین دلیل می‌توان گفت که با ظهور فناوری‌های جدید در چارچوب زمانی 2010م.، هواپیما‌های بدون سرنشین در عملیات روانی جایگاه ویژه‌ای خواهند یافت. سنت‌شکنی در حال حاضر برای برنامه X-45A UCAV که نمودی از فناوری پیشرفته( ) می‌باشد، به طور مشترک از سوی شرکت بوئینگ، نیروی هوایی و دارپا( ) سرمایه‌گذاری می‌شود. هدف این برنامه نشان دادن این واقعیت است که توان فنی سامانه هواپیما‌های بدون سرنشین به انداز‌های است که بتواند در قرن بیست و یکم میلادی دفاع هوایی دشمن را سرکوب کند و مأموریت‌هایی را با توجه به فرماندهی و کنترل مدرن در چارچوب زمانی بعد از 2010م. انجام دهد.30 اگر موانع مختلفی همچون فرهنگ‌سازی لازم، عدم تمایل به خطرپذیری، و نقایص فنی رفع شوند، این هواپیما می‌توانند برای مأموریت‌هایی فراتر از جمع‌آوری اطلاعات، جاسوسی و شناسایی مورد استفاده قرارگیرند. اگر برنامه هواپیما‌های بدون سرنشین کارایی خود را به اثبات برسانند، اعتبارشان افزایش خواهد یافت و در مأموریت‌های مختلف نیروی هوایی از جمله عملیات روانی نقش مهمی ایفا خواهند کرد. اکنون عملکرد این هواپیما‌ها در عملیات آزادی پایدار و آزادی ماندگار [اشغال افغانستان] تا حدودی مانع فرهنگی را از بین برده است. اگر مفهوم عملیاتی کارامد باشد، می‌تواند چالش‌های فنی مربوط به هواپیما‌های بدون سرنشین را به تدریج رفع نماید و از این هواپیما‌ها در عرصه مأموریت جنگی تهاجمی بهره گیرد. وضعیت تحول سرعت پیشرفت‌های مربوط به توانمندی‌های اطلاعاتی آنچنان زیاد است که ممکن است از توانایی ما برای درک اندیشه‌ها، شکل دادن به مفاهیم و توسعه توان ارزیابی نتایج، پیش بگیرد. برای ارائه یک تعریف کامل از تحول باید تغییرات به عمل آمده در مفهوم عملیات، ساختار سازمانی و پیشرفت‌های به وجود‏ آمده در زمینه فناوری را نیز مدنظر داشت.31 گنجاندن مفاهیم بالا که در حال گذار و تحول هستند در عملیات روانی بسیار دشوار می‌باشد. نیروی هوایی در مفاهیم عملیاتی 2020 به نکات بسیار زیادی توجه داشته است، اما هیچ کدام از آنها مختص عملیات روانی نبوده است. در بودجه سالانه سال‌های آتی هر سال 624 میلیون افزایش در نظر گرفته شده است که به تکامل فناوری‌های در حال تحول اختصاص دارد تا صرف هواپیما‌های ت‌هاجمی دورپرواز، حمل و نقل هوایی، و هواپیما‌های مافوق صوت شود.32 احتمال این خطر وجود دارد که این برنامه‌ها در زمینه عملیات روانی کارایی لازم را نداشته باشند و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده به هدر روند. البته در حال حاضر به طرح‌های ابتکاری فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی در زمینه به کارگیری هواپیما‌های بدون سرنشین در عملیات روانی توجه چندانی نمی‌شود، هرچند ضرورت تقویت کومندوسولو‌ها نیز احساس می‌شود که هواپیما‌های بدون سرنشین می‌تواند از عهده چنین تقویتی برآید. تجهیز فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی با هواپیما‌های بدون سرنشین، نیازمند سرمایه‌گذاری بسیار هنگفتی می‌باشد. با توجه به ضرورت افزایش منابع لازم برای جمع‌آوری اطلاعات، جاسوسی و شناسایی، لزوم اختصاص سکو‌های ویژه‌ای برای عملیات روانی احساس می‌شود. اکنون هزینه هواپیما‌های جهان‌پیمای ‌هاوک از مرز ده میلیون دلار نیز می‌گذرد. این امر باعث شده است تا فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی توانایی ایجاد سکو‌های مزبور را در مقیاس وسیع‌تر نداشته باشند. تأمین نیرو و آموزش‌های لازم برای حفظ و نگهداری سکو‌ها، بار مالی دیگری را در درازمدت بر فرماندهی تحمیل می‌کند. تنها عاملی که می‌تواند موانع موجود بر سر راه استفاده از هواپیما‌های بدون سرنشین در عملیات روانی و هزینه‌های سنگین آنها را برطرف کند، پیشرفت فناوری جدید در تولید هواپیما‌های جنگنده بدون سرنشین می‌باشد. طرح حوزه مأموریت 2030 فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی تحول لازم در پخش برنامه‌های رادیو و تلویزیونی عملیات روانی را از طریق ایستگاه‌های هوایی در چارچوب زمانی 2030م. به MC2A یا ترکیبی از سکو‌های مختلف (ماهواره، هواپیما‌های بدون سرنشین، MC2A) واگذار کرده است.33 فرماندهی عملیات ویژه نیروی هوایی تمایل دارد تحول مزبور زودتر از موعد مقرر صورت گیرد و دسترسی مخاطبان عملیات روانی به آنها در میان مدت میسر شود. همان‌طور که در چشم‌انداز 2020م. نیروی هوایی به مفهوم عملیات آمده است و بودجه چشم‌گیری به MC2A اختصاص یافته است تا در کوتاه‌مدت صرف سامانه رادار ردیاب و فرماندهی، کنترل و مأموریت‌های جمع‌آوری اطلاعات، جاسوسی و شناسایی شود. در حال حاضر فرماندهی عملیات مشترک نیروی هوایی باید فرماندهی عملیات‌های ویژه را درگیر به روز کردن کومندوسولو‌ها سازد تا بتواند از سکو‌های جدیدتر بهره گیرد. با توجه به هزینه‌های بالا و چالش‌های فنی موجود، به نظر می‌رسد که هواپیمای ای.سی-130جی در آینده‌ای نزدیک مناسب‌ترین سکو برای اجرای عملیات‌های روانی از طریق هواپیما خواهند بود. محتمل‌ترین تغییر که ممکن است در دو دهه بعد در تجهیزات ویژه مأموریت‌های هوایی به وجود‏ آید رواج استفاده از ماهواره و هواپیما‌های بدون سرنشین خواهد بود. نکته‌ای که می‌توان با قاطعیت گفت این است که علیرغم توان بالقوه هواپیما‌های بدون سرنشین برای افزایش توانایی‌های عملیات روانی، این هواپیما‌ها نمی‌توانند اساسی‌ترین نیاز عملیات روانی را که همانا شناخت مخاطبا